Blijft de kernuitstap in 2025 behouden?

1. Hoe zat het nu alweer met die kernuitstap?

In 1975 werden met Doel 1 en 2 en Tihange 1 de eerste drie kerncentrales in ons land in gebruik genomen. In de jaren 80 kwamen er nog vier centrales bij, de laatste in 1985 (Doel 4 en Tihange 3). In 2003 besliste de paars-groene regering-Verhofstadt I onder impuls van Ecolo en Groen dat die centrales na 40 jaar gesloten zouden worden. Dat betekent dat de drie oudste centrales in 2015 de deuren moesten sluiten, en dat de volledige kernuitstap in 2025 voltooid moet zijn.

In de volgende regeringen stak echter steeds meer twijfel de kop op, met name over de bevoorradingszekerheid. De kerncentrales zijn samen immers goed voor zo'n 60 procent van de totale stroomvoorziening in ons land. Als de centrales gesloten worden, moet de stroom op een andere manier geproduceerd worden. Dat is niet vanzelfsprekend en bovendien voeren tegenstanders van de kernuitstap aan dat de energiefactuur dan fors de hoogte ingejaagd zal worden.

Nadat het dossier jarenlang aansleepte, bevestigde de regering-Michel in 2015 de volledige kernuitstap in 2025. Omdat er nog steeds onvoldoende geïnvesteerd is in gascentrales, zonnepanelen en windmolens, besliste de regering wel om de levensduur van Doel 1 en 2 en Tihange 1 met tien jaar te verlengen, tot 2025.

2. Waarover gaat de discussie dan nog?

De regering houdt dan wel vast aan de deadline van 2025, de grootste regeringspartij N-VA blijft heel wat vraagtekens plaatsen bij de bevoorradingszekerheid, de betaalbaarheid en de duurzaamheid. Het belangrijkste alternatief voor kernenergie, gascentrales, is immers een pak vervuilender. N-VA wil de jongste twee reactoren daarom openhouden tot 2035, een verlenging van 10 jaar.

De partij ondertekende het Energiepact, dat de energietransitie voor de komende decennia in ons land regelt, uiteindelijk pas nadat daar enkele expliciete voorwaarden aan werden toegevoegd. Zo moet jaarlijks gemonitord worden of de uitbouw van alternatieven voldoende opschiet en moet er ook op toegezien worden dat de stroomprijs niet drastisch omhoog gaat.

De beslissing over de kernuitstap is dan wel genomen, het ontbreekt nog steeds aan flankerend beleid, zegt André Jurres, directeur van NPG Energy en auteur van een gerespecteerde energieblog. "We hebben nog steeds niet bepaald hoe we de bulk van onze stroomproductie gaan vervangen. Want vergis je niet: het stopzetten van kernenergie zonder dat we het klimaat nog verder onder druk zetten, is een enorme uitdaging." 2025 is volgens Jurres nog steeds haalbaar, maar dan is het dringend tijd om meer dan een tandje bij te steken.

De regering wil nu ook vaart maken. Minister van Energie Marie Christine Marghem (MR) moet eind deze maand een wetsontwerp klaar hebben over het steunmechanisme voor gascentrales. Dat kan volgens Jurres echter niet meer dan een tijdelijke maatregel zijn om te vermijden dat het licht uitgaat. "Om tegen 2050 de klimaatdoelstellingen te halen, zullen we naar andere energievormen moeten kijken."

3. Is de kernuitstap een breekpunt?

N-VA-voorzitter Bart De Wever gooide de knuppel deze week nog maar eens in het hoenderhok door te stellen dat hij niet gelooft in een kernuitstap in 2025. Zijn coalitiepartners reageren verontwaardigd. "Waarom alles mee goedkeuren, en er dan afstand van nemen?", vraagt CD&V-voorzitter Wouter Beke zich af. Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten noemt het behoud van de kernuitstap in 2025 zelfs een breekpunt bij de volgende regeringsonderhandelingen. "Als De Wever de wet wil veranderen, moet hij een meerderheid vinden", zei ze in Terzake. 

Die meerderheid is er niet, stipt CD&V aan, maar van een breekpunt willen de christendemocraten niet spreken. "We zullen continu monitoren om te zien hoe het staat met de investeringen in gascentrales."

Volgens N-VA-woordvoerder Bram Bombeek deed De Wever niets anders dan de modaliteiten, zoals die monitoring, van de kernuitstap benadrukken. "Dit is voor ons geen ideologisch breekpunt, maar een technische discussie. 2025 is kort dag in energietermen. Gaat mevrouw Rutten het licht uitdoen als er dan geen bevoorradingszekerheid is? Ik denk het niet."

4. Wat met de ontmanteling van de kerncentrales?

De kernuitstap is één zaak, het ontmantelen van de centrales een andere. Er bestaat geen degelijke schatting van de opruimingskosten, aangezien de politiek nog altijd niet beslist heeft waar en hoe het nucleair afval moet worden opgeslagen. In afwachting van een beslissing moet Engie-Electrabel, de uitbater van de kerncentrales, jaarlijks geld opzijzetten. Momenteel staat zo al ruim 10 miljard euro opzij voor de toekomstige opkuis. Maar dat bedrag zal bijlange na niet volstaan, menen bronnen dicht bij het nucleaire dossier. Volgens hen is het zeer waarschijnlijk dat de kosten oplopen tot 30 miljard of meer.

In theorie moet Engie-Electrabel die kosten dragen, maar Eloi Glorieux van Greenpeace vreest dat de Franse energiereus zal proberen om daarvan af te geraken. "Ik heb vooral schrik voor het scenario dat de Fransen Electrabel failliet zullen laten gaan, waardoor de kosten voor de ontmanteling en het beheer van het nucleaire materiaal bij de Belgische staat terechtkomen."

Een faillissement lijkt Jurres weinig waarschijnlijk, maar het lijkt hem aannemelijk dat Engie kijkt hoe het de kosten kan afwentelen. "De enige manier om ervan af te geraken is de boel te verkopen. Alleen: wie zal dit willen kopen, nu de koe is leeg gemolken, en er enkel nog een zware sanering overblijft?"