Verenigde Staten dreigen met "strengste sancties ooit" tegen Iran

Washington stapte twee weken geleden uit het atoomakkoord met Iran. Dat was in 2015 bereikt door Iran, de VS en ook nog China, Duitsland, Frankrijk, Rusland en het Verenigd Koninkrijk.

De "gok" dat het akkoord zou helpen om de regio te stabiliseren, "was een verkeerde gok voor Amerika, Europa, het Midden-Oosten en zelfs de hele wereld", zei Pompeo vandaag. "De nucleaire ambities van Iran zijn niet verdwenen, noch zijn hang naar regionale hegemonie."

De Verenigde Staten zullen hun sancties tegen Iran, die door het akkoord waren opgeschort, de komende vijf maanden weer activeren. Maar dat is slechts een begin. Pompeo beloofde dat de VS "een ongeziene financiële druk zullen uitoefenen op het Iraanse regime". Ze zullen ook "de Iraanse agenten en hun hulptroepen van Hezbollah overal ter wereld opsporen om hen te vermorzelen". De maatregelen moeten ervoor zorgen dat Iran "nooit meer een vrijgeleide krijgt om het Midden-Oosten te domineren".

De buitenlandminister liet de deur voor het Iraanse regime wel op een kiertje staan. De VS zijn bereid te onderhandelen over een nieuw akkoord, waarna de sancties op termijn toch opgeheven zouden kunnen worden. Maar dan moet Iran wel twaalf zeer verregaande eisen aanvaarden.

Op nucleair gebied leggen de VS bijvoorbeeld strengere voorwaarden op dan er in het akkoord van 2015 staan. Zo moet Iran alle verrijking van uranium stopzetten, zijn warmwaterreactor sluiten en internationale inspecteurs onbeperkt toegang geven tot alle sites van het land. Voorts moet er bijvoorbeeld een einde komen aan de ontwikkeling van raketten met nucleaire capaciteit, moet Iran zich terugtrekken uit Syrië, mag het zich niet langer moeien met regionale conflicten (zoals in Jemen), en moet de steun aan "terroristische" groepen stoppen.

Die twaalf voorwaarden mogen misschien onrealistisch lijken, ze zijn fundamenteel, aldus nog Pompeo. "Op het einde van de rit zal het Iraanse volk een keuze moeten maken wat betreft zijn leiders", alludeerde hij op een regimewissel.

Pompeo vroeg de steun van de bevriende staten, zoals de Europese landen, maar waarschuwde dat de bedrijven die zakendoen met Iran in sectoren die door de Amerikaanse sancties getroffen worden, "verantwoordelijk zullen worden gehouden". Als de VS hun sancties tegen Iran herstellen, zullen Europese bedrijven die aanwezig zijn in Iran geen toegang meer krijgen tot de Amerikaanse markt. Dat betekent dat ze in de meeste gevallen hun investeringen in Iran zullen moeten opgeven.

De Iraanse president Hassan Rohani wees de dreigementen van Pompeo meteen van de hand. "Een man die gisteren nog voor de geheime dienst werkte, wil nu een soevereine staat als Iran vertellen wat het moet en niet moet doen. Een dergelijke persoon kan niet serieus worden genomen", zei Rohani aldus persbureau Ilna. "De wereld aanvaardt vandaag niet dat de Verenigde Staten voor hem beslissen. (...) Wie zijn jullie om te beslissen voor Iran en de wereld? Het tijdperk van dergelijke uitlatingen is voorbij."

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Mohammad Javad Zarif vroeg  eveneens de steun van Europa. Volgens hem is politieke steun alleen niet genoeg. Zarif wil dat de EU meer daadwerkelijke stappen zet om de investeringen in Iran te verhogen, volgens de Iraanse staatszender Press TV. De steun van de EU voor de deal strookt volgens de minister niet met de bedreigingen geuit door sommige grote Europese bedrijven om de samenwerking met Iran stop te zetten.

Teheran wil dat de EU binnen enkele weken de economische voordelen garandeert die Iran beloofd werden voor het stopzetten van zijn kernwapenprogramma.

Voor Federica Mogherini, de hoge vertegenwoordiger van het buitenlandse beleid van de Europese Unie, is er geen alternatief voor de deal met Iran. "Minister Pompeo heeft op geen geen enkele manier aangetoond hoe de Amerikaanse uitstap uit het nucleaire akkoord de regio beschermt of zal beschermen tegen de verspreiding van kernwapens, of hoe het ons in een betere positie brengt om het gedrag van Iran in andere domeinen te beïnvloeden", stelt ze in een persbericht.

Ze wijst erop dat het akkoord uit 2015 het resultaat was van jarenlange "complexe en delicate" onderhandelingen, en dat het internationaal atoomagentschap IEAE "al tien keer heeft bevestigd dat Iran al zijn beloftes op kerngebied nakomt".

"De Europese Unie blijft zich ertoe engageren om het nucleair akkoord ten volle te implementeren, zolang Iran die beloftes niet schendt", besluit Mogherini.

Ook de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas heeft de andere ondertekenaars van het akkoord gevraagd om zich aan de deal te houden. Hij deed dat bij zijn aankomst in Buenos Aires, waar de buitenlandministers van de G20 samenkomen. "Opgeven betekent het tegemoet gaan van een onzekere toekomst als het gaat over de nucleaire wapens van Iran", zei hij zondagavond. "Het gaat niet echt over Iran, het gaat over onze eigen oorspronkelijke veiligheidsbelangen, zowel de Duits als de Europese", voegde hij eraan toe.

Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië strijden sinds de terugtrekking van Amerika voor het behoud van de deal. Ook China en Rusland willen het akkoord behouden. 

Pompeo komt niet naar de G20-top, net als de Russische en Franse ministers en de hoge vertegenwoordiger van het buitenlandse beleid van de Europese Unie. Het is daarom weinig waarschijnlijk dat over het Iran-dossier vooruitgang zal geboekt worden op de top.