Videospeler inladen...

Amerika wil een ander Iran

De toespraak van minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo maakt duidelijk dat de VS van Iran veel meer verwacht dan enkel de ontmanteling van zijn nucleair programma. Iran moet als sjiitische grootmacht in het Midden-Oosten worden geneutraliseerd. 

analyse
Bert De Vroey
Bert De Vroey is buitenlandjournalist voor VRT NWS. Hij specialiseerde zich in de VS en de regio rond de Middellandse Zee, en in internationale migratie.

Principieel en theoretisch blijven de Verenigde Staten bereid om een nieuwe deal met Iran te sluiten, nadat president Trump twee weken geleden had aankondigd om uit de oude te stappen. Het JCPOA (Joint Comprehensive Plan of Action) dat Obama in 2015 met Iran was overeengekomen, samen met de EU en andere grootmachten, had in zijn ogen gefaald. Dat was ook sinds lang de visie van de conservatieve denktank Heritage Foundation. Het was dus geen toeval dat Pompeo het nieuwe Iran-beleid daar uit de doeken ging doen. 

Meer dan nucleair

Pompeo ging niet alleen in op de tekortkomingen van Obama's deal voor het strikt nucleaire dossier. Hij probeerde ook duidelijk te maken hoe Teheran daarvan geprofiteerd had om een nefaste rol te spelen in de regio. Want de Iran-deal maakte een einde aan een jarenlang financieel en economisch embargo tegen Iran. En juist de hernieuwde investeringen, handelsrelaties en geldstromen hadden het Iraanse regime in staat gesteld om zijn destabiliserende activiteiten in de regio te versterken - aldus Pompeo. 

Voor Washington volstaat het dus niet om te sleutelen aan de eisen en inspectieprocedures op het domein van het Iraanse nucleaire programma. Elk nieuw geloofwaardig akkoord met Iran zal tegelijk beperkingen moeten opleggen aan de ontwikkeling en productie van ballistische raketten, en aan de militaire steun die Iran verleent aan bondgenoten in de regio.  

Regionale bemoeienis moet stoppen

Die regionale invloed van Iran is niet nieuw. De radicale sjiitische beweging Hezbollah in Libanon wordt al decennialang gesteund door Teheran. De voorbije jaren is die Iraanse buitenlandse bemoeienis evenwel op nieuwe fronten zichtbaar geworden. In het bloedige conflict in Jemen steunen de Iraniërs de sjiitische Houthirebellen. En in de Syrische oorlog snelden ze het wankelende regime van president Assad militair te hulp. Pompeo eiste in zijn speech dat Iran zich op al die fronten zou terugtrekken. 

Als Iran niet geneigd is om zich te plooien naar die voorwaarden, zullen de Amerikanen de duimschroeven steeds strakker aandraaien. Pompeo dreigde met "de strengste sancties in de geschiedenis". Uiteindelijk zal hun economie dermate worden versmacht, dat Iran geen geld en middelen meer zal beschikbaar hebben voor zijn kwalijke rol in de regio.  

AP2004

Regime change: what's in a word?

Pompeo legt de lat voor een nieuw akkoord met Iran bijzonder hoog. Het regime in Teheran moet zonder meer afstand doen van zijn status als leidende sjiitische grootmacht. Pompeo speelt daarmee uiteraard ook in de kaart van de soenitische grootmacht Saudi-Arabië - het land dat in Jemen een war by proxy voert met Iran. 

De kans dat Iran op die eisen zal ingaan, is zo goed als onbestaande. Vrijwillig afstand doen van steunpunten, bondgenoten en bruggehoofden in een volatiele en explosieve regio als het Midden-Oosten, terwijl de vijandschap met de Saudi's tastbaar in de lucht hangt, houdt militair-strategisch geen steek. Iran zal ook het voorbeeld van Libië voor ogen houden. Daar plooide kolonel Khadaffi zich grotendeels naar de westerse eisen, om enkele jaren later alsnog   - met de hulp van het westen -  aan de kant te worden geschoven.  

Van de hardliners in de regering-Trump, zoals Nationaal Veiligheidsadviseur John Bolton, is al langer bekend dat ze dromen van regime change in Iran.  Met zijn toespraak zet Pompeo een stap in die richting. Want als de minister al geen ander regime eist, dan stuurt hij duidelijk aan op een veranderd regime.

De kans dat de Iraanse ayatollahs daar oren naar hebben, is onbestaande. Dat weten ze vermoedelijk ook wel in Washington. Maar de Iraanse weigering zal door de VS in de verf worden gezet als een nieuw bewijs van schurkenstaatgedrag en als een nieuwe stap in de weer opgeflakkerde escalatie. Pompeo's toespraak versterkte de indruk die Trump zelf al had gewekt: de VS zijn bereid het risico te nemen op een ramkoers met Iran. 

Meest gelezen