Hoe gevaarlijk zijn microplastics voor onze gezondheid? "Hoe kleiner de deeltjes, hoe groter de risico's"
Microplastics zijn intussen letterlijk overal: ook in de diepste zeeën, de Zwitserse bergen en in het zuiverste ijs van de Noordpool... Ze sluipen ook meer en meer onze voedselketen binnen, en dan rijst automatisch de vraag: welke impact hebben ze op onze gezondheid? "Momenteel weet niemand precies hoe groot het risico is van de constante blootstelling eraan. Maar hoe kleiner de deeltjes, hoe gevaarlijker ze potentieel zijn."
Micro- en nanoplastics komen via onze rioleringen en rivieren in zee terecht, of belanden er rechtstreeks door plastic vervuiling, grotere stukken plastic die mettertijd uiteenvallen in steeds kleinere stukjes, tot ze onzichtbaar worden voor het oog als micro- en nanodeeltjes.
De vervuiling blijft gigantisch. De instroom van macroplastics alleen al is te vergelijken met één vrachtwagen die, elke minuut opnieuw, een hele lading plastic in de zee uitkiepert. De Garbage Patch in de Stille Oceaan - slechts een van vijf gigantische plastic eilanden in onze oceanen waar de stromingen samenkomen - wordt door insiders geen patch (vlak) meer genoemd maar een smog genoemd, omdat het drijvende afval tot 10 meter diep onder water een grote wolk heeft gevormd die o.a. zonlicht tegenhoudt. Het gebied is intussen ruim drie keer zo groot als Frankrijk (lees door onder de tweet).
Om eerlijk te zijn weet niemand precies welk risico de constante blootstelling aan microplastics inhoudt
Van heel zichtbaar tot onzichtbaar
De impact op organismen, vissen en andere zeedieren in de oceanen is nu al groot. De beelden in Blue Planet II en andere documentaires, waarbij dieren een langzame dood sterven omdat ze plastic hebben ingeslikt of verstrengeld zijn geraakt in afval, hebben al tot maatregelen voor minder plastic geleid in bijvoorbeeld Groot-Brittannië, en het zijn vooral die beelden die de media halen.
Het probleem van de onzichtbare microplastics is evenwel minstens even groot, en volgens specialisten zal het op termijn enkel toenemen.
Het probleem is dat de instroom niet afneemt, op termijn is er een probleem
De Ellen MacArthur-stichting waarschuwde eerder al dat er tegen 2050 meer plastic in onze oceanen zal zitten dan vissen, tenzij de industrie en overheden alsnog (drastisch) actie ondernemen. De Europese Unie gooit in dat verband een groot anti-plasticplan op tafel, volgende week maandag.
"Momenteel zien we nog geen grote risico's voor onze gezondheid, maar het probleem is dat de instroom niet afneemt", zegt onderzoekster Camille Catarci Carteny, verbonden aan UAntwerpen, die momenteel voor de EU gespecialiseerd onderzoek uitvoert op de Bermuda-eilanden. Tegen 2050 ziet ze wel een probleem, omdat microplastics dan nog veel meer alomtegenwoordig zullen zijn, en we er als mensen dus meer in ons lichaam zullen binnenkrijgen.
Hoe zit het nu bij de mens?
Onderzoek naar het effect van microplastics op zee-organismen is volop aan de gang. Onderzoek bij de mens staat nog in een beginfase, en onder meer in Indonesië is nu een groot project opgestart.
En hoe zit het dan bij de mens? Immers, de minuscule deeltjes komen onze voedselketen binnen via bijvoorbeeld de vis en schaaldieren die we eten, maar evengoed via het water dat we drinken, of het nu kraantjeswater of water in flessen is, of in bewerkte voeding.
We krijgen microplastics binnen door onze dagelijkse gewoontes
Meer nog, we ademen microplastics gewoon in, bijvoorbeeld via synthetische kledij en stofjes die zweven in de lucht. "We weten dat vervuilende stoffen in ons lichaam worden opgestapeld op verschillende manieren, onder meer door microplastics, maar het is moeilijk te achterhalen welke stoffen precies via welke weg zijn binnengekomen", zegt Catarci Carteny, die zegt dat blootstelling aan microplastics via het eten van vis achterhaald is als stelling: het is gewoon iets dat voorkomt in onze daily routines, ons dagelijks leven dus.
Er is geen reden tot paniek, maar verder onderzoek is echt wel nodig, en liefst snel, is de consensus onder wetenschappers.
Over de kleine deeltjes weten we nog zeer weinig, maar die zijn potentieel het gevaarlijkst
Onderzoek naar kleinste deeltjes moeilijk
Tom Moens van UGent doet onderzoek op zeefauna. Er zijn nog vele kennishiaten, zegt hij, maar misschien is dat net een beetje zorgwekkend. "Over de kleinere plasticdeeltjes, kleiner dan 38 micrometer, weten we nog weinig tot niks. Want hoe kleiner ze worden, hoe moeilijker ze terug te vinden zijn. Maar laat het net de kleinste deeltjes zijn die potentieel het gevaarlijkst zijn. Deeltjes kleiner dan 1 micrometer zijn in staat om binnen te dringen door celmembraan of in andere weefsels."
De allerkleinste deeltjes kunnen door onze celmembranen heen dringen
Vervoersmiddel voor vervuilende stoffen
Of de microscopisch kleine plasticpartikeltjes zelf schadelijk zijn voor de mens, weten we dus nog niet, maar zij kunnen wel vervuilende stoffen door ons lichaam transporteren, omdat polluenten zoals pcb's en nonylfenolen er zich makkelijk aan binden.
Camilla Catarci Carteny bevestigt dat de kleinste deeltjes potentieel het gevaarlijkst zijn: "Hoe kleiner, hoe groter de toxiciteit, want als ze door het celmembraan raken, gaan de deeltjes en de innerlijke celstructuur op elkaar inwerken, waardoor die beschadigd kan worden, terwijl dit bij extern contact niet gebeurt."
Zelfs als we morgen drastisch onze levenswijze aanpassen, hebben we over 30 jaar nog zware problemen
Zelfs als de EU, en de Europese lidstaten in een tweede fase, drastisch de microplastics zouden verminderen, is de kous niet af, waarschuwt Catarci Carteny: "Zelfs als we morgen onze levenswijze drastisch veranderen, zullen we over 30 jaar nog zware problemen hebben door plastic vervuiling die nu al in ons milieu zit. Het is zoals met klimaatverandering: we hebben al een omslagpunt overschreden."
Ook in de sneeuw en in het ijs van de Noordpool zijn microplastics ontdekt. Bekijk hierover onderstaande items uit "Het journaal."
