Hemmerechts en Lanoye over Philip Roth: "Hij was het geweten van Amerika"

Hemmerechts noemt "De menselijke smet" als een van zijn sterkste boeken. Dat boek gaat over de Lewinsky-affaire: de toenmalige stagiaire op het Witte Huis, Monica Lewinsky, die seksuele betrekkingen had met oud-president Bill Clinton. "Roth vond dat een heksenjacht tegen Clinton en Lewinsky. Hij vond dat de Amerikaanse maatschappij héél hypocriet was. Het gaat om seks en als Roth voor één ding was dan was het wel voor seks. Hij vond het belangrijk dat er op seksueel vlak vrijheid bestond", vertelt Hemmerechts in "De ochtend" op Radio 1.

Hemmerechts' eerste boek dat ze Roth las, was "Portnoy's klacht" over een man met een enorm libido. "Over een jong personage dat zich op toilet met een biefstuk afrukt. Dát was de vrijheid en openheid waarmee hij over seks - en masturbatie - schreef. Dat was revolutioniar. Dat was tot in zijn laatste romans een rode draad gebleven. Roth wilde een lans breken. Hij vond dat de Kerk en zeker de moraalridders zich daarmee niet te bemoeien hadden."  

Roth kreeg de ene literaire prijs na de andere. Maar niet de Nobelprijs. "Ik denk dat Roth daar niet van wakker heeft gelegen. Op den duur is dat een soort van statussymbool, bij ons was dat met Hugo Claus zo. Hem niét krijgen voor bepaalde mensen, is even goed als hem krijgen", stelt Hemmerechts. 

Björn Soenens, Amerika-kenner en boekenwurm, durft te stellen dat het jammer is dat Roth de Nobelprijs misliep. "Onterecht nooit gekregen", benadrukt Soenens. "Roth stond vaak op de shortlist en het is er niet van gekomen. Je kunt de prijs ook niet postuum krijgen. Het is een schitterende schrijver die de chroniqueur is geweest van grote stukken Amerikaanse geschiedenis."

"Ik ben niet de enige die door hem zeer beïnvloed is. Ik denk aan wijlen Joost Zwagerman, een Herman Brusselmans of een Peter Buwalda. Roth is een schrijver voor schrijvers. Straks mag ik gaan spreken over mei '68 in Brussel. Roth is een van die mensen die de grote veranderingen in de westerse samenleving probeerde neer te schrijven en er een groot element van geworden is", vult ook collega-schrijver Tom Lanoye aan.

Lanoye roemt de stijl van Roth: "Een melancholische, kritische en vaak ook humoristische stem die nooit cynisch wordt. Roth is absoluut een van die grote stemmen die de joodse identiteit en de problemen ervan, binnen een xenofoob Amerika enerzijds en anderzijds binnen een Amerika met veel mogelijkheden voor identiteiten, probeert te vatten." Lanoye geeft toe dat zijn "Kartonnen dozen" een eerbetoon is aan Roth, en meer bepaald aan "Portnoy's klacht".

Volgens Frank Albers, filosoof en docent Amerikaanse cultuur, heeft Roth "bakens verzet". "Met het expliciete "Portnoy's klacht" schrokken veel mensen, met name in de joodse gemeenschap. Veel rabbijnen waren er niet mee opgezet."

Vanuit feministische hoek waren er bezwaren tegen Roth omdat hij altijd oude blanke mannen opvoerde. "Hij was een paar keer getrouwd geweest en een ex-vrouw (actrice Claire Bloom, red.) noemde hem ooit een regelrechte vrouwenhater. De vraag is: kun je een man gelijkstellen aan zijn oeuvre? Daar heeft Roth het zelf wel een beetje naar gemaakt natuurlijk, aangezien hij in zijn boeken een gefictionaliseerde Philip Roth opvoerde."

VIDEO: Kristien Hemmerechts legt in "De afspraak" uit waarom Philip Roth zo'n belangrijke schrijver is.