Referendum in Ierland: komt er een einde aan een van de strengste abortuswetten ter wereld?

Yes- en No-posters, alle lantaarnpalen in Dublin hangen er vol mee. Daaronder de slogans "Repeal the 8th" en "Save the 8th". The 8th is het 8ste amendement in de Ierse grondwet, dat bepaalt dat het leven van een embryo of een foetus evenveel waard is als het leven van een zwangere vrouw. In de praktijk betekent het dat abortus in Ierland in alle omstandigheden verboden is, tenzij de zwangere vrouw in levensgevaar verkeert.  

Het amendement werd pas in 1983 aan de grondwet toegevoegd, onder druk van de Katholieke Kerk. Die vreesde dat Ierland dezelfde weg zou opgaan als de Verenigde Staten en Europese landen als Groot-Brittannië, Nederland en Frankrijk, waar abortus in de jaren 70 en 80 gelegaliseerd werd. 

De directe aanleiding voor het referendum is de dood van de 31-jarige tandarts Savita Halappanavar in 2012. Savita werd tijdens een miskraam opgenomen in het ziekenhuis van Galway. Toen ze vernam dat haar baby het niet zou overleven, vroeg ze om een zwangerschapsbeëindiging. Maar het medisch personeel wilde daar niet op ingaan, omdat ze nog een vage hartslag hoorden bij de foetus. Drie dagen later overleed Savita aan de gevolgen van acute zwangerschapsvergiftiging. 

Een officiele onderzoekscommissie naar de doodsoorzaak concludeerde dat “the 8th amendment” een beslissende factor was in de dood van Savita. De commissie adviseerde het Ierse parlement om de wetgeving te herzien. Omdat het ging om een grondwetswijziging, moest er een referendum komen. 

En dat referendum beroert al maandenlang heel Ierland. Beide kampen schermen met  mensenrechten, het nee-kamp met de rechten van het ongeboren kind, het ja-kamp met vrouwenrechten. “Je kan beiden liefhebben”, zegt Caroline McCarthy, een huisarts uit Dublin. "Maar je kan hen niet tegelijkertijd prioriteit geven.”

Caroline en haar man Michael reisden begin dit jaar naar Liverpool voor de beëindiging van een zwangerschap, nadat ze tijdens de routine-echo op 20 weken te horen hadden gekregen dat hun baby niet levensvatbaar was. In ons land kunnen ouders in dat geval kiezen voor een zwangerschapsbeëindiging, in Ierland kan dat niet. Het enige advies dat het ziekenhuis kan geven is: “Je kan reizen.”

“Reizen” betekent in dat geval een abortus regelen bij een ziekenhuis of abortuskliniek in Engeland. Naar schatting 3.000 Ierse meisjes en vrouwen maken elk jaar die reis, een reis met een prijskaartje van minstens 1.000 euro. 2.000 anderen bestellen via het internet illegale abortuspillen en nemen die thuis, zonder medische begeleiding. Een vergrijp waar – in theorie – 14 jaar gevangenisstraf aan vasthangt. “Abortus bestaat al in Ierland”, zegt Michael me. “Alleen exporteren we het.” 

Voor Caroline en Michael was het een eenzame trip naar Engeland op 2 januari, de enige dag waarop er een plaatsje vrij was in een druk ziekenhuis in Liverpool. Na de procedure ging het meteen terug richting luchthaven. “Daar zaten we dan”, zegt Caroline, “in een drukke vertrekhal, tussen honderden mensen, terwijl ik nog veel bloed verloor. Drie uur lang konden we alleen maar wenen.”

Sinds hun eigen ervaring steunen Michael en Caroline de campagne voor de legalisering van abortus, ook om niet-medische redenen. “Natuurlijk moeten er restricties zijn in de nieuwe wet”, zegt Caroline. “Maar het argument dat meer vrouwen hun toevlucht zullen zoeken tot abortus als we de wet veranderen, weegt niet op tegen het feit dat we op dit moment niet goed genoeg zorgen voor de meisjes en vrouwen in onze maatschappij.”  

VIDEO: "Vlaamse Ierse" is speciaal voor het referendum naar Ierland gereisd

VIDEO: Bekijk hieronder de reportage over het abortusreferendum in "Het journaal"