Een dag op leven en dood: wat beslist Ierland vandaag over abortus?

"Ziet u, in de elfde week ontstaan er al nageltjes. Dan is het al een baby." Een anti-abortusactiviste in een roze hesje met de tekst ‘LoveBoth’ wijst naar een baarmoedermodel met daarin een foetus van zes centimeter. Passanten in de zonnige Shop Street van de stad Galway volgen de anatomische les aan de hand van zes foetussen in diverse levensstadia, die op een tafel staan opgesteld. Een paar meter verderop delen pro-abortusactivisten folders uit vol schrijnende verhalen van vrouwen met ongewenste zwangerschappen. 

Zulke taferelen waren de laatste weken in heel Ierland te zien. Het gaat erom spannen vandaag, meer nog dan bij het referendum over het homohuwelijk in 2015, waar 62 procent van de Ieren pro stemde. Er zijn vergelijkingen getrokken met de brexit en Trump: abortus als Ierse variant van de cultuuroorlogen. 

Er zijn ook parallellen. De media zitten in het Yes-kamp en ook binnen de politiek is er ruime steun, zelfs bij de twee grote conservatieve partijen: regeringspartij Fine Gael en oppositiepartij Fianna Fáil. Maar hun beider kiezers, zeker die op het platteland, zijn een stuk terughoudender.

De campagne is een strijd op leven en dood, waar posters op de lantaarnpalen van getuigen. ‘Het recht om te kiezen’, ‘Soms verdient een privézaak publieke steun’ en ‘Ons lichaam, onze keuze’, meldt het Ja-kamp. Op de Nee-posters staan foetussen, al dan niet met duim in de mond, begeleid door teksten als ‘Ik ben negen weken oud. Ik kan schoppen en gapen. Haal me niet weg’.

Morning-afterpil

In Galway maakt het stralende gezicht van Savita Halappanavar deel uit van het straatbeeld. De 31-jarige vrouw stierf hier in 2012 aan een bloedvergiftiging nadat haar een noodzakelijke abortus was geweigerd. "Deze tragische zaak heeft het debat een nieuwe impuls gegeven", zegt de arts Michael Creed, lid van Doctors for Choice. "Net als in 1992, toen een meisje van 14 dat zwanger was geraakt na een verkrachting bij de grens werd tegengehouden. Dat we vrouwen naar Engeland laten reizen, is zo hypocriet. We staan abortus toe, alleen niet in onze achtertuin."

De actievoerende Sarah Lanigan is het niet met hem eens. "Als ik een zwangere vrouw zie", zegt de 21-jarige geneeskundestudente, "dan zie ik twee mensen die allebei liefde verdienen. Begeleiding in moeilijke gevallen is duur, dus abortus is goedkoper, denkt de overheid. Voor vrouwen die niet zwanger willen worden, bestaat ook hier de morning-afterpil."

De even oude mensenrechtenstudent Maeve Arnup heeft andere ervaringen. "Toen ik 17 was, werd een vriendinnetje van me zwanger, maar daar kwam ze pas laat achter. Ze raakte in paniek omdat ze geen geld had voor een reis naar Engeland. Toen heb ik betaald. Maar dat zou niet nodig moeten zijn."

"Kijk, ook de Amerikanen zijn hier!" Arnup wijst naar een echtpaar dat met afbeeldingen van een foetus (‘Zeg NEE tegen abortus op verzoek’) door Shop Street loopt. Het zijn Emily Faulkner (23) en Nathan Berning (25) van de pro-life-groep Let Them Live uit Colorado. Net op het moment dat Faulkner, een geestdriftige biologe die kinderarts wil worden, uitlegt dat ze met haar man van plan is om een opvangcentrum op te zetten voor ongewenste kinderen, komt er een boze vrouw aangelopen. "Dit is een Ierse kwestie!"

Zwijgende meerderheid

De kans op een feest voor het Ja-kamp was lange tijd groot, maar de laatste weken is de voorsprong in de peilingen geslonken. Alles hangt af van de zwijgende meerderheid – iemand als de zestiger Peter Carlin. "Het is voor mij simpel: een mens maak je niet dood. Ook niet als die nog geboren moet worden. Ons eiland mag dan razendsnel veranderen, dit is een tijdloos principe." Carlin voegt eraan toe dat hij alleen op papier katholiek is en de kerk lang geleden verlaten heeft.

Na zijn ochtendmis wil priester Des Foley geen commentaar geven op de moeder van alle debatten. "Lees deze woorden van de bisschop maar, die ik hier heb voorgedragen." Hij overhandigt de tekst van zijn preek, waarin de gelovigen eraan worden herinnerd dat mei de maand is van het nieuwe leven.

Volgens dokter Creed heeft de kerk na alle misbruikschandalen, van de nonnen in de wasserijen tot de priesters in de kerken, weliswaar minder gezag, maar is ze wel mee verantwoordelijk voor een schaamtecultuur rondom seksualiteit. "Van deze cultuur zijn vooral vrouwen het slachtoffer geworden. Met dit referendum kunnen we iets rechtzetten."