Nieuw boek wijst enige geëxecuteerde Joodse collaboratrice aan als verraadster Anne Frank

Het was mogelijk de Joodse Ans van Dijk (1905-1948) die uit zelfbehoud Anne Frank en de andere onderduikers in het Amsterdamse Achterhuis bij de Duitse bezetter heeft aangegeven. Na de Tweede Wereldoorlog, in 1948, werd van Dijk in elk geval geëxecuteerd voor collaboratie met de nazi's, als enige vrouw. Ze bekende haar verantwoordelijk in het laten oppakken van 145 mensen, onder wie haar eigen broer en zijn gezin.

Officieel is het nog altijd niet duidelijk hoe de schuilplaats van de familie Frank, het bekende Achterhuis aan de Prinsengracht 263 in Amsterdam, in augustus 1944 ontdekt werd. Maar Gerard Kremer (70) bevestigt in zijn boek de hypothese dat Ans van Dijk de nazi's tipte. De vader van Kremer, ook Gerard genaamd, was lid van het Nederlandse verzet en kende Ans van Dijk. Gerard Kremer senior stierf in 1978.

Vader Kremer was van 1942 tot 1969 conciërge van een kantoorgebouw aan de achterzijde van de Prinsengracht op de Amsterdamse Westermarkt nummer 2. Kremer was dus een buurman van het Achterhuis. Tijdens de bezetting palmden de Duitsers en de Nederlandse nazibeweging NSB twee verdiepingen van 'zijn' kantoorpand in. Na haar arrestatie op paaszondag 1943 door de Sicherheitsdienst zou Ans van Dijk daar vaak, vermomd, over de vloer gekomen zijn.

Volgens Kremers boek 'De Achtertuin van het Achterhuis' zou Kremer senior begin augustus 1944 in de nazikantoren een gesprek afgeluisterd hebben met van Dijk over de Prinsengracht, waar de familie Frank zich verborgen hield. Anne Frank leefde toen al twee jaar samen met haar vader Otto, haar moeder Edith en haar zus Margot ondergedoken in het Achterhuis op de Prinsengracht 263. Op vier augustus werden ze, samen met vier andere onderduikers in het Achterhuis, aangehouden en gedeporteerd. Van Dijk zelf zou toen net naar Den Haag vertrokken geweest zijn.

De vijftienjarige Anne Frank, die postuum met haar dagboek 'Het Achterhuis' een wereldbekend symbool van de Jodenvervolging door de nazi's werd, kwam via het transitkamp Westerbork eerst in Auschwitz terecht en daarna in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Daar overleed ze in februari 1945 aan tyfus.

Twee jaar geleden trad de Anne Frank Stichting zelf met een onderzoek naar voren dat de piste van verraad niet kon bewijzen, ook niet het mogelijke verraad van Ans van Dijk. Expert David Barnouw zei aan De Volkskrant dat de 'smoking gun' voor die laatste these ontbreekt. "En ik vraag me af of we die smoking gun ooit nog te zien krijgen", zegt hij. "Ik vrees dat het te laat is om de dader nog onomstotelijk aan te wijzen." Barnouw houdt het daarom op het toeval dat het lot van de familie Frank heeft bepaald. 

Volgend jaar zou een coldcaseteam onder leiding van de gepensioneerde FBI-agent Vince Pankoke eventueel uitsluitsel kunnen brengen. Ook zij proberen de mogelijke verrader te ontmaskeren, met de modernste technieken. Doel is het onderzoek rond te hebben op 4 augustus 2019, de 75ste verjaardag van de inval in het Achterhuis.