Hoe de voorouders van de vogels de inslag van de asteroïde overleefden

Zo'n 66 miljoen jaar geleden sloeg een asteroïde met een diameter van minstens 10 kilometer in voor de kust van Mexico, en daarbij kwam 2 miljoen maal meer energie vrij dan door de ontploffing van de grootste kernbom zou opgewekt worden. De inslag veroorzaakte wereldwijd een regen van gloeiende meteorieten, die de bossen op onze planeet in de as legde. 

Die wereldwijde bosbranden luidden het einde in van de op de grond levende dinosauriërs, en van de in bomen levende voorouders van de vogels. Vogels die op de grond leefden, wisten te overleven, en toen de bossen zich hersteld hadden, gingen sommige van hun nakomelingen opnieuw in de bomen leven.

"Het lijkt duidelijk dat een vogel met een relatief klein lichaam, die in staat is te overleven in een wereld zonder bomen,  een groot overlevingsvoordeel zal gehad hebben in de nasleep van de inslag van de asteroïde", zei doctor Daniel Field aan de BBC. Field is een evolutionair paleontoloog aan de University of Bath in Engeland, en de leider van het team van Britse, Amerikaanse en Zweedse onderzoekers dat aan de nieuwe studie gewerkt heeft. 

We wisten al dat de vroege voorouders van de vogels waarschijnlijk in staat waren om te vliegen, en dat ze tamelijk klein waren. Onderzoekers hebben nu hun ecologie gereconstrueerd om beter te begrijpen hoe deze patrijsachtige voorouders van de vogels erin geslaagd zijn om uitroeiïng te vermijden op een wel erg somber ogenblik in de geschiedenis van de aarde. 

"Deze verhalen ontfutselen aan het fossielenbestand, is een uitdaging, als de actie plaats heeft gevonden meer dan 66 miljoen jaar geleden, en in een relatief korte periode", zei Field aan de BBC.

Het duurde duizenden jaren voor de bossen van palmbomen en naaldbomen op aarde zich konden herstellen. Fossielen uit Nieuw-Zeeland, Japan, Europa en Noord-Amerika tonen allemaal aanwijzingen voor een massale ontbossing. Ze laten ook zien dat de vogels die de inslag van de asteroïde overleefden, lange stevige poten hadden, die gemaakt waren voor het leven op de grond. 

De voorouders van de moderne in de bomen levende vogels verhuisden pas opnieuw naar de bomen toen de bossen zich duizenden jaren later opnieuw hersteld hadden.

"Het herstel van bomen met een groot bladerdek, zoals palmen en naaldbomen, gebeurde pas veel later, en het viel samen met de evolutie en de explosie van de diversiteit van in de bomen levende vogels", zei doctor Antoine Bercovici van het Smithsonian Institute, een mede-auteur van de studie.

De onderzoekers ontdekten dat eens de bossen zich hersteld hadden, vogels zich begonnen aan te passen aan het leven in bomen, waarbij ze kortere poten kregen dan hun op de grond levende voorouders, en verschillende specialisaties om op takken te kunnen zitten en slapen. 

"Misschien zijn de beste moderne analogie voor een van de afstammingslijnen van vogels die het overleefd hebben, de moderne tinamoes  - dat is een moderne groep van vliegende verwanten van struisvogels: ze hebben een tamelijk klein lichaam, en leven op de grond", zei doctor Field aan de BBC. 

Tinamoes of stuithoenders zijn een familie van 47 soorten vogels die in Zuid- en Centraal-Amerika leven. Ze leven op de grond, waar ze vruchten, bessen en insecten eten, maar ze kunnen vliegen, zij het niet al te goed. Ze kunnen geen grote afstanden afleggen en als ze gevaar lopen, zullen ze liever weglopen of zich verstoppen dan te vliegen.

"Vandaag zijn vogels de meest diverse en wijdst verspreide groep onder de op land levende gewervelde dieren - er zijn bijna 11.000 soorten", zo zei Field in "The Guardian". "Slechts een handvol van voorouderlijke afstammingslijnen van vogels slaagde erin de massale uitsterving te overleven, 66 miljoen jaar geleden, en de gehele diversiteit aan vandaag levende vogels kan teruggevoerd worden op die oude overlevenden."

Het team zal nu toeleggen op het reconstrueren van het herstel van de vogelpopulaties, en op de vraag hoe nieuwe soorten tevoorschijn kwamen en bloeiden in de ecologische niches die leeg waren komen te staan door het uitsterven van de dinosaurussen. 

De studie van Field, Bercovici en het team is verschenen in "Current Biology".