Een stuk met John Malkovich? Jammer van John Malkovich

Het is pikdonker in de Henry Leboeufzaal van Bozar. Een geconcentreerde spanning hangt over het publiek. Dan, uit het niets, klinkt Malkovichs lijzige stemgeluid door de speakers. Zaalvullend luid, alsof er iemand nog gewekt moet worden. Ondertussen verspreidt zich een gelige schijn van de pupiterlampjes als lonkende dwaallichten. Een belletje weerklinkt. En een vrouw in een zwart kleed staat al even plotseling in een felle vlek licht. Het is Anastasya Terenkova, de pianist van de avond, maar ook – voor enkele momenten – Malkovichs tegenspeler.

Terenkova is een van de blinden die Malkovich, in de huid van de paranoïde Fernando Olmos, in zijn Rapport over de blinden ervan verdenkt de eigenlijke bron van al het kwaad op aard te zijn. Het is dan, wanneer Terenkova een paar voet van de piano staat, dat Malkovich zelf op scène komt om haar naar het instrument te begeleiden en dan zelf al sprekend door te steken naar een wachtende pupiter vooraan de scène. Uiteindelijk krijgt ook dirigent Dirk Brossé een spot op hem gericht en kan het echte werk beginnen.   

Het was wachten tot de tweede helft van de avond om dat alles te zien en dus een glimp op te vangen van de Hollywood-acteur. Sinds 2015 reist Malkovich met Report on the blind de wereld rond. Dit jaar doet hij, naast Macedonië en Italië, ook ons land aan met de voorstelling waarin hij op muziek van Alfred Schnittke een passage uit Ernesto Sábato's Over helden en graven (1961) naar voren brengt. 

Rotzak

"Naar voren brengen" is misschien niet de juiste uitdrukking voor wat, ondanks Malkovichs duidelijke kwaliteiten, zeker in het begin als een wat verveeld afgehaspelde monoloog aandeed. Een deel van de tijd stond de acteur gewoon stil achter een pupiter droogjes de waanideeën van het personage Fernando voor te lezen. Hoe koortsachtig die ook bedoeld zijn, Malkovich leek er altijd opnieuw te moeten inkomen.

Andere momenten waren er wel boenk op. Zoals wanneer hij zijn ironische deadpan overstijgt en à la Osborne Cox uit de Coen-film Burn After Reading  met de zinssnede "It occurs to me that some of you may think me a bastard. I shall tell you straight away that you are absolutely correct" een vergeefse trots aan de dag legt die ook Sábato's personage recht aan doet. Maar het was vooral de muziek die de juiste sfeer zette voor Sábato's tekst. 

Alfred Schnittke's Concerto voor piano en strijkers uit 1979 heeft genoeg om het lijf om ook zonder Malkovich een zekere schizofrenie uit te beelden. Hoewel waarschijnlijk niet direct in uw vaste afspeellijst, heeft de in 1993 gestorven Volga-Duitser er zeker meer dan genoeg voor in huis. Niet zelden heeft zijn muziek een unheimlich kantje, zoals in zijn Kwintet voor piano en strijkers.

Playful Pizzicato

Voor schizofrenie en moodswings  moest er trouwens niet eens op Malkovich of Schnittke gewacht worden: ook de eerste helft van de avond sprak met een uurtje puur muziek het hele psychologische spectrum aan. Het 'Playful Pizzicato', waarbij een heel strijkersorkest aan zijn snaren plukt, zorgde met de andere delen van Benjamin Brittens Simple Symphony voor een bijna te lichtvoetig begin van wat bezwaarlijk Malkovichs voorprogramma genoemd kan worden. 

Sterviolist en UNESCO Goodwill Ambassadeur Ino Mirkovic zorgde bovendien met een lyrische solopartij in Massenets Méditation dat enig ongeduldig geschuifel bij zij die vooral voor de filmster kwamen in de kiem werd gesmoord.

Ondertussen zorgde ook dirigent-componist Dirk Brossé dat, er ondanks de afwezigheid van enig acteertalent op scène, meer dan genoeg  te zien was. Molenwiekend, stampvoetend, zich buigend of naar adem happend bracht de man met het smetteloze kapsel ook Bernard Hermanns Psycho-suite – ja, die van Hitchcock! – en Bartóks Roemeense dansen samen met het Danubia Orchestra Óbuda tot een goed einde. Ook Brosés eigen stuk Adagio (To the unknown soldier) kwam aan bod.   

Met Malkovic, Mirkovic, Terenkova en Brossé stond de nog geen twee uur durende avond bol van de persoonlijkheden. Een staande ovatie was voor velen de enige optie, al blijft dé revelatie van de avond misschien wel Alfred Schnittke.  

Report on the Blind was op 25/5 in BOZAR.