Stevenen we af op een nieuwe eurocrisis?

De Italiaanse president Mattarella speelde scheidsrechter en trok een rode kaart voor Paolo Savona als nieuwe minister van Financiën. De grofgebekte euroscepticus was een gevaar voor de Italiaanse stabiliteit en Mattarella wilde geen risico lopen dat Italië afstevende op een krachtmeting met Europa en de financiële markten.

Ironisch genoeg komt die krachtmeting er toch, in de vorm van nieuwe Italiaanse verkiezingen, die meteen de allure zullen krijgen van een referendum. De volgende verkiezingen zullen dus gaan over wel of niet in de euro blijven.

Tom Simonts, hoofdeconoom van KBC Groep, is er niet helemaal gerust op. "Het worstcasescenario is op korte termijn vermeden, maar de risico’s nemen toe voor het najaar. Als de Vijfsterrenbeweging en Lega een nieuw politiek mandaat halen kan het regeerakkoord verder gaan dan de huidige plannen."

De Nederlandse politieke wetenschapper, Cas Mudde, gespecialiseerd in politiek populisme, denkt dat een nieuw mandaat voor die coalitie zeer waarschijnlijk is. "Of ze met de aanstelling van Paolo Savona speciaal aanstuurden op dit scenario, weet ik niet. Maar ik schrik er niet van dat zowat 60 procent van de Italianen achter deze coalitie staat. Met als resultaat dat een nieuwe regeringsvorming van die partijen de enige optie is."

Daarmee wakkert Italië, als de op twee na grootste economie van de eurozone, een potentiële nieuwe eurocrisis aan. Griekenland zit nog vers in het geheugen, maar dat was maar klein bier vergeleken met het soortelijk gewicht van Italië. Meteen doemt het scenario op van nachtelijke crisisvergaderingen en Europese topbijeenkomsten om zwalpende banken overeind te houden. Is die vrees terecht?

'Zwaard van Damocles'

Op korte termijn: niet meteen, is het geruststellende antwoord. De grootste niet-Italiaanse schuldeiser van Italiaans schuldpapier is de Europese Centrale Bank. Die heeft zowat 250 miljard euro aan Italiaanse obligaties gekocht. Maar de ECB kan als centrale bankier bij manier van spreken geld drukken bij de vleet.

De Italiaanse donderwolken hangen wel boven Dexia Bank. De staatsbank die in handen is van de Belgische en Franse overheid heeft zowat 24 miljard euro uitstaan in Italië. Dat gigantische bedrag is een gevolg van de Italiaanse dochter Dexia Crediop, die nog niet verkocht kon worden. Via Crediop verleende Dexia kredieten aan zowel de Italiaanse overheid als aan lokale besturen. De bank in afbouw heeft dat risico wel al getemperd, want twee jaar terug was het nog ruim 27,2 miljard euro. 

De 'bad bank' geniet een speciaal statuut, als bank in afbouw, waardoor ze niet meteen in het vizier van de ECB komt. Die afbouw zit op schema. Het management slaagde er het voorbije jaar in om het balanstotaal met liefst 15 procent te doen krimpen: van 213 miljard naar 181 miljard euro. Al is het uiteraard wél een serieus zwaard van Damocles dat boven ons hoofd hangt. Als de bank faalt, dan is de Belgische overheid – u en ik dus – mede-borgverlener. De Belgische noch de Franse overheid staat te springen om Dexia vers kapitaal toe te steken, mocht dat nodig blijken. 

Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) reageerde niet op onze vraag met betrekking tot die blootstelling. Ook bij Dexia zelf konden we geen commentaar krijgen. De Nationale Bank is van nabij betrokken als toezichthouder en verzekert dat er wekelijks overleg is, met Brussel en Parijs. "We volgen alles nauwgezet op", klinkt het daar.

Helemaal anders is het gesteld bij de andere Belgisch banken. Hun blootstelling aan Italiaans schuldpapier is beperkt. BNP Paribas Fortis heeft voor zowat 1,2 miljard euro aan Italiaanse staatsobligaties in de boeken staan. Dat is nog geen 7 procent van zijn totaal aan Europese obligaties. Bij KBC Groep is dat met 1,8 miljard euro amper 4 procent van zijn totale obligatieportefeuille. Belfius heeft 2 miljard euro aan Italiaans schuldpapier uitstaan. Dit zijn geen bedragen waarmee de banken in de problemen kunnen komen. Al kan het besmettingsgevaar van andere banken, door de Italiaanse capriolen, het vertrouwen in de hele eurozone snel onderuit halen. 

'Frankrijk zwaarst getroffen'

Beleeft Italië een doemscenario, dan zijn het vooral zijn binnenlandse banken en verzekeraars die de grootste klap moeten opvangen. Samen bezitten zij volgens onderzoek van Deutsche Asset Management zo'n 764 miljard euro aan Italiaanse obligaties. Volgens Bloomberg zou een derde daarvan in handen zijn van slechts twee banken (Intesa Sanpaolo en UniCredit) en drie verzekeraars (Generali, Unipol Gruppo en UnipolSai).

Generali is ook bij ons een bekende naam, als speler op de Belgische verzekeringsmarkt. Maar enkele weken geleden nog werd de Belgische tak verkocht aan het Amerikaanse Athora Holding. Voor de ruim 400.000 klanten wijzigt dit weinig. De transitie is nog volop aan de gang, maar de klanten vallen onder dezelfde voorwaarden en garanties als bij de vroegere Belgische maatschappij. Hetzelfde geldt voor de klanten bij AXA. Cijfers van de Bank of International Settlement (BIS) wijzen aan dat van alle Europese landen Frankrijk het zwaarst getroffen zou worden bij een Italiaanse ramp. Franse financiële instellingen hebben in totaal voor zo'n 264 miljard euro aan schulden uitstaan. Een van de grootste Franse schuldeisers is de verzekeraar AXA, ook bij ons actief, dat volgens Bloomberg voor ruim 22 miljard euro heeft uitstaan. AXA geeft vooralsnog geen commentaar. 

Slechte leningen*

in miljard euro

% van totale leningen

0

50

100

150

200

Italië

Frankrijk

Spanje

Griekenland

Duitsland

Nederland

Ierland

Portugal

11,1

3,1

4,5

45

1,9

2,2

11,2

16,6

België

2,8

*Leningen die niet meer afbetaald kunnen worden

bron: the economist/ECB

Wauthier Robyns, woordvoerder van Assuralia, de koepel van de Belgische verzekeringsinstellingen, stelt meteen gerust. "Staatsobligaties zijn voor verzekeraars belangrijke investeringen als onderpand voor hun activiteiten. De toezichthouders kijken er nauwlettend op toe. Zowel op de portefeuille als op de spreiding van de risico's. Per land is er een aparte werkmaatschappij, die telkens onder het lokale toezicht valt, bij ons is dit dus de Nationale Bank. Maar belangrijk om te weten is dat de garantieregeling die destijds in het leven werd geroepen voor de banken ook van toepassing is op de verzekeringsproducten zoals de levensverzekeringen en pensioensparen", zegt Robyns.

Buitenlandse financiële instellingen bezitten samen zowat 35 procent van de Italiaanse overheidsschuld. Italiaans schuldpapier bood dan ook een mooie rente voor de beleggers. Het Italiaanse banksysteem sleurt een slechte reputatie met zich mee, al is dat de jongste jaren sterk verbeterd, weet Hans Bevers, hoofdeconoom van Petercam Degroof. Het aantal slechte kredieten die de Italiaanse banken hadden uitstaan is de voorbij vijf jaar gedaald van ruim 18 procent tot 11 procent. Toch nog steeds zo'n 185 miljard euro.