Viktor & Rolf zijn vrienden tussen mode en kunst

Voor haar huwelijk in 2004 wilde prinses Mabel beslist geen traditionele trouwjurk en daarom vroeg ze het duo Viktor & Rolf om iets voor haar te ontwerpen. Het werd een japon met 248 systematisch geplaatste strikken die van hals tot sleep steeds groter worden. "De technische ingenieursgeest van Friso vond het fascinerend en hij was er heel erg blij mee", zei de prinses afgelopen zaterdag bij de opening van de tentoonstelling Viktor & Rolf Fashion Artist in de Rotterdamse Kunsthal. "Ik ben ontzettend blij dat mijn trouwjurk, ónze trouwjurk, onderdeel is van deze expositie." Hij staat op een ereplek, naast haar rouwkleed.

Viktor Horsting en Rolf Snoeren (beiden uit 1969) staan bekend om hun extravagante en sculpturale ontwerpen. Ze ontmoetten elkaar tijdens hun modestudie aan de Arnhemse kunstacademie en besloten te gaan samenwerken. "We zijn zonder omlijnd plan zomaar begonnen", zei Rolf in de Kunsthal. "We hadden beperkte middelen, maar we zaten wel vol dadendrang, vechtlust en fantasie."

Opgraving

Kort na het maken van hun eerste gezamenlijke tekening, het startpunt van hun vijfentwintig jaar ontwerp-partnerschap, wonnen ze met een ernstig verminkte grijze baljurk meteen alle drie de prestigieuze Hyères-modeprijzen voor opkomend talent (1993).

"Het leek of de japon met al die pailletten en rijke borduursels eeuwen onder de grond had gelegen en bij een opgraving was gevonden", aldus Viktor. Het stuk, destijds aangekocht door het Utrechtse Centraal Museum, vertegenwoordigt de basis van hun gezamenlijke visie: ze zijn wars van modeconventies en willen opereren als kunstenaars.

Er volgen vele opzienbarende presentaties waarbij zij het modesysteem aan de kaak stellen en de grenzen tussen kunst en mode laten vervagen. Soms heel letterlijk, zoals in de befaamde NO-collectie (2008), waarbij het woord NO driedimensionaal in kleding is verwerkt en de zomen schijnbaar achteloos met nietjes aan elkaar zijn gemaakt. Het was een 'nee' tegen de snelheid van de confectiemode.

Met hun 'Red carpet dressing'-collectie (2014) leveren ze commentaar op beroemdheden die op de rode loper in door modehuizen gesponsorde kleding verschijnen. Met heus rood tapijt creëerden ze bewerkelijke surrealistische kledingstukken die er volgens het duo: "spontaan uitzagen." "Het leek of het tapijt op een natuurlijke manier om het lichaam was gedrapeerd."

Overconsumptie

Alle collecties hebben een doordacht concept. "We houden ons niet bezig met trends, we willen een verhaal vertellen." Dat kan over van alles gaan: over individualiteit, het vernietigen van perfectie of het door de mode-industrie voortdurend najagen van 'nieuw'. Ook bredere thema's – de economische crisis, overconsumptie, milieubewustzijn en recycling – komen terug in performance-achtige modeshows waarin ze zelf vaak een rol spelen. Internationale en Nederlandse musea bezitten hun stukken.

Hoewel hun werk doorgaans een vorm van anti-mode ademt, willen Viktor & Rolf tegelijkertijd ook graag deel uitmaken van het modesysteem. Hun couture-presentaties op de Parijse catwalk kregen internationale erkenning en daardoor konden ze ook voor de markt voor duurdere confectie commerciële kleding realiseren. Ook binnen deze markt probeerden ze de grenzen op te rekken. Maar het bleek een moeilijk te veroveren terrein en in 2013 stopten ze ermee. Sindsdien ligt hun focus weer volledig op de 'draagbare kunst'. Toch bieden zij nog steeds zijdelings confectie-achtige items aan. Verkooppunten ontbreken, maar via hun website zijn voor relatief vriendelijke prijzen diverse items te koop. Een V&R zonnebril en tule doorkijktopjes kosten 250 tot 350 euro en ook de japon die de prinses bij de opening droeg, is geconfectioneerd te bestellen.

De betrekkelijk bescheiden expositie (78 stukken, waaronder twee kostuums voor popster Madonna) is tamelijk ingetogen van vormgeving. Dat is prettig, want de stukken zijn van zichzelf al zo overdonderend dat ze geen extra sfeermakers nodig hebben. Saillant detail: een kunstenaar vermeldt niet expliciet hoeveel tijd de vervaardiging van een kunstwerk kostte. Hier lezen we op bordjes dat er aan een item 80, 304 of zelfs 840 uur is gewerkt. De bezoeker kan van heel dichtbij de bijzondere materialen en bewerkingen bekijken. Ondanks de aanwezigheid van enkele filmpjes van shows ontbreekt de roerige catwalkatmosfeer hier totaal. Alle items zijn nu gereduceerd tot de essentie, tot intrigerende objecten. Tja, tot kunst.

'Viktor & Rolf Fashion Artist, 25 years' loopt tot 30/9 in De Kunsthal Rotterdam.