Bryan Ferry: "Omgaan met de adel is een verademing voor mij, want die mensen zijn totaal niet onder de indruk van wie ik ben"

Ontwerper Nicky Haslam zei ooit over het groepje van zijn vriend Bryan Ferry: ‘Andere rockgroepen breken hotelkamers af, Roxy Music richt ze opnieuw in.’ Hoeveel waarheid die boutade bevat, blijkt opnieuw op de plaats van onze lunchafspraak, in Ferry’s verborgen hoofdkwartier in een voormalige victoriaanse melkbottelarij in Londen. In de kelder bestieren zijn medewerkers, die naar Ferry verwijzen als ‘Mr. F’, de zaken. Wij praten boven in een loftachtige ruimte die zo vernuftig is ingericht dat we ons in een landhuis op het platteland wanen. Ferry is omringd door schilderijen, sculpturen en fotoboeken, zozeer dat ik een stapel moet verschuiven om plaats te maken voor mijn recorder.

Het is opmerkelijk dat de boerenzoon, die opgroeide in een vervallen boerderijtje zonder douche en met enkel een buitentoilet, in één leven evolueerde tot een elegant stijlicoon. Dat Ferry een cultuurminnende mens is, blijkt ook als hij vraagt of ik de Belgische schilder Michael Borremans ken – Ferry is fan. We zijn hier echter niet om over schilderijen en beeldhouwwerken te praten, maar over zijn tournee met symfonisch orkest waarmee hij nu de wereld rondtrekt en die binnenkort halt houdt in Antwerpen.

In 1995 speelde u op de Antwerpse Night of the Proms al tien concerten met groot orkest, maar toen stonden de organisatoren erop dat u uw vier grootste hits speelde. Deze keer kunt u volledig uw zin doen. Heeft dat de setlist drastisch gewijzigd?

Bryan Ferry: "Natuurlijk spelen we ook mijn bekendste songs, van ‘Avalon’ en ‘More Than This’ tot ‘Slave to Love’. Het concert dat ik vorig jaar in de Hollywood Bowl speelde, was een goede test. Sfeervolle nummers zoals ‘Windswept’ en ‘In Every Dream Home a Heartache’ kwamen dankzij al die strijkers goed tot hun recht. Maar, wat je niet zou verwachten, het orkest schitterde ook tijdens een uptempo song als ‘Love Is the Drug’. En mijn favoriet was ‘Can’t Let Go’, een song waarvan je zou kunnen denken dat het orkest overbodig of te véél is. Maar de vurige cellistes zorgden voor nieuw leven."

Ik zou graag ‘Running Wild’ en ‘True to Life’ horen, als het even kan.

"Ik snap waarom, het zijn sfeervolle, melancholische songs waar het orkest nog een vleugje mysterie aan kan toevoegen. ‘Running Wild’ heb ik een paar keer live gezongen. ‘True to Life’ is ook één van mijn favorieten, maar ik weet niet of we daar nog genoeg repetitietijd voor hebben."

Luistert u thuis vaak naar klassieke muziek?

"Steeds meer. Ik heb veel in te halen. Toen ik pas naar muziek begon te luisteren, werd ik totaal in beslag genomen door soul, Stax en Motown. En door jazz. ‘Charlie Parker with Strings’ is nog steeds één van mijn favoriete platen, een masterclass in melancholie. Later slorpten rock, soul, funk en exotische stijlen zoals tango, samba en bossanova mijn tijd op. Voor klassiek bleef geen ruimte over. Maar de laatste jaren luister ik veel naar Debussy en Chopin. En Richard Strauss, mijn favoriet. Die muziek brengt me naar een andere, bétere wereld."

Hoe is het om nu een song te zingen die u een halve eeuw geleden hebt opgenomen?

"Ik heb het voorbije decennium vaker getourd dan ooit en tot mijn verbazing geniet ik er écht van om mijn vroegere werk te zingen. Door de ineenstorting van de klassieke platenindustrie, met z’n irritante cyclus van plaat-tournee-plaat-tournee, voel ik nu ook geen druk meer. Ik maak een nieuwe cd wanneer ik dat wil. Ondertussen is touren een manier om niet vadsig te worden en een langzame aanloop te nemen naar nieuw werk."

Opvallend is dat bijna alle oude Roxy Music-tracks nog fris en avontuurlijk klinken, terwijl de meeste andere platen uit die periode hopeloos gedateerd zijn.

"Dat is vaak de schuld van de drummers, die – wellicht apestoned – all over the place waren, ze speelden te wild en te véél. En ook van artiesten en producers die toen de vergissing maakten om de nieuwste instrumenten en technische snufjes te willen gebruiken, want die klinken nu ouderwets. Het is zoals met boeken en films: niets dateert sneller dan sciencefiction. Wij hebben ook synthesizers gebruikt, maar altijd op een subtiele of onorthodoxe manier."

Elvis Costello zei tijdens zijn recente concert in de Roma: ‘Vroeger beweerde ik in mijn bindteksten altijd dat de nijdige tekst van dit nummer gebaseerd was op de inwoners van Wichita. Maar toen ik daar onlangs moest optreden, stonden ze me aan de stadsgrens op te wachten, razend...’

"Ik ken Elvis, hij houdt van een sappig verhaal (grinnikt). Bij mij gaat er geregeld wat mis, maar dat zijn dan enkel vergissingen die ik maak en die niemand lijkt op te merken. Maar waarom zou ik slapende honden wakker maken? In een ver verleden hebben we met Roxy Music in de Verenigde Staten in het voorprogramma gespeeld van rockgroepen waarmee we geen enkele voeling hadden, dat was soms pijnlijk. En hun publiek lustte ons evenmin."

Fanmail, bestaat dat nog, nu jonge mensen amper nog brieven schrijven? En kreeg u als stijlvolle artiest ook stijlvolle brieven?

"Nee. Er zijn geen garanties in dit vak (grinnikt). Al bij al ben ik gespaard gebleven van bizarre fans, stalkers en zo. Eén man heeft me wel jarenlang allerlei post over muizen gestuurd. Daar is hij abrupt mee opgehouden, misschien omdat welmenende familieleden hem hebben laten opnemen in een psychiatrische instelling? Het is lang geleden, maar ik weet nog dat ik me een hele tijd heb afgevraagd wát het was aan mijn muziek dat hem had geactiveerd, en wélke van mijn songs over knaagdieren kon gaan. Nooit het antwoord gevonden (lacht)."

Verwante geesten

Hebt u ‘The Sick Bag Song’ van Nick Cave gelezen?

"(verbaasd) Nee. Ik ken Nick en waardeer zijn werk. Waarover gaat die song?"

Het is geen song, maar een boek. Ik citeer: ‘Mijn vrouw en ik gingen op bezoek bij Lucy Ferry. Bryan was er gelukkig niet – wie wil nu z’n jeugdheld ontmoeten? Terwijl mijn vrouw en Lucy praatten, verzeilde ik via de boomgaard en de ommuurde tuin bij het zwembad, waar ik indommelde op een zonnebed. Toen ik wakker werd, stond Bryan Ferry tot aan z’n middel in het zwembad. ‘Ik heb de voorbije drie jaar geen enkele song geschreven,’ zei hij. ‘Waarom niet, wat is er mis?’ vroeg ik. Bryan gebaarde in het rond en schokschouderde: ‘Er is hier niets om over te schrijven.’’

"Oh, dear (lacht). Die observatie dateert, denk ik, van zijn eerste bezoek aan ons huis, jaren geleden. Laat me het boek eens zien? Mooi uitgevoerd. (Peinzend) Die opmerking kan wel kloppen, ik heb toen een allesbehalve productieve periode gehad. (Lange stilte) Ik heb me een aantal jaren intens bekommerd om mijn puberzonen, ik had familiale problemen, ik ben kort daarop gescheiden.

"Ik tourde vaak en wilde vermijden om voorspelbare songs te schrijven. Ik was zo kritisch voor mezelf dat ik op den duur niets goed genoeg vond. Nicks echtgenote Susie kende ik overigens al langer. Ze was topmodel en heeft nog voor één van mijn platenhoezen geposeerd: zij is de liggende mysterieuze vrouw met de raaf en de smaragdgroene kristallen bol op de hoes van The Best of Roxy Music."

U hebt iets gemeen met Nick Cave dat futiel lijkt, maar het niet is: Nick Cave draagt principieel kostuums wanneer hij werkt, want ‘muziek maken is een ernstige zaak’.

"Ja, daar sluit ik me bij aan. Ik draag zelfs vaak een das als ik werk. Ik geloof dat ik, mocht ik me te casual kleden, minder discipline zou hebben. Misschien maak ik mezelf iets wijs, maar ik denk dat je alterter bent wanneer je gladgeschoren bent en strak in het pak zit. Voor mij is het ook nostalgie, hoor: mijn zwarte helden uit de jazz hadden aan het begin van hun carrière amper genoeg geld om zich te voeden, maar ze droegen wel strakke maatpakken, they looked sharp. Ik heb als puber een tijdje bij een kleermaker gewerkt, ook dat baarde een gewoonte."

‘Wie wil nu z’n jeugdheld ontmoeten?’ schreef Nick Cave. Heeft een ster zoals u nog helden?

"Jazeker. Ik heb altijd makkelijk en mateloos bewonderd. Een tijdje geleden complimenteerde Van Morrison me met mijn cover van zijn ‘Crazy Love’. Toen was ik blij als een kind. Nu, Van praat nog steeds met dat zware accent uit Belfast, dus ik hoop dat ik hem goed begrepen heb (grinnikt)."

Roem opent deuren: op welke plek zou u nooit terechtgekomen zijn als Bryan Ferry de boekhouder, maar wel als Bryan Ferry de superster?

"In 1976 werd ik door gemeenschappelijke vrienden uitgenodigd om mee te vliegen met de privéjet van de Aga Khan (de vierde Aga Khan is een miljardair die heerst over 25 miljoen moslims en renpaarden fokt, red.). Dat was een openbaring voor de boerenzoon uit Newcastle die ik was en ben. (Droomt een volle minuut weg) Dat was... gedenkwaardig.

"Ik krijg soms het verwijt dat ik hecht aan exclusiviteit of dat ik me ophoud met de elite, de adel, enzovoort. Maar je verzeilt in zo’n milieu omdat je enkel daar met rust gelaten wordt. Omgaan met de adel is een verademing voor mij, want die mensen zijn totaal niet onder de indruk van wie ik ben. Ik bezocht vroeger vaak exclusieve clubs omdat ik daar onder gelijken gewone gesprekken kon voeren zonder om de haverklap aangeklampt te worden door paparazzi, fans, opportunisten of groupies. Maar het beste aspect aan roem is dat je een andere kijk op mensen krijgt. Het is vanuit psychologisch oogpunt interessant. Het overkomt me geregeld dat ik op één dag eerst iemand ontmoet die weet wie ik ben, en vervolgens iemand die nog nooit van mij heeft gehoord. Dan fluctueren de reacties vaak van onderdanigheid en kruiperigheid tot onverschilligheid of botheid."

Sinds onze vorige ontmoeting zijn drie mensen gestorven die u goed hebt gekend: Prince, David Bowie en Hugh Hefner.

"Klopt. Het zijn droevige tijden. Hugh Hefner was oud, maar om Prince en David Bowie zo jong te zien verdwijnen... Er zijn de voorbije jaren heel wat vrienden en verwante geesten van me gesneuveld: mijn trouwe vriend en pr-man Simon Puxley, de vroege Roxy Music-bassist John Wetton, een paar vriendinnen uit de design- en modewereld, de oom die me meenam naar mijn eerste concert... En mijn hond Bobby, zeventien jaar lang een trouwe vriend (diepe zucht)."

Op YouTube staat een duet van u en David Bowie die samen uw song ‘The Incrowd’ zingen.

"Dat kan niet. Dat hebben David en ik nooit gedaan."

Dat weet ik. Maar toch is het zo. Er bestaat ook een clip waarin David Bowie uw song ‘Angel Eyes’ zingt. (Ik toon de clip, waarin komiek Stevie Riks overtuigend beide stemmen imiteert)

"Dit is... buitengewoon bizar. Wie is die man? We moeten hem een contract aanbieden (lacht). Wel, sinds Photoshop is uitgevonden, kun je al niet geloven wat je ziet, en nu kun je ook niet meer geloven wat je hóórt."

Nu Hugh Hefner dood is, kunt u me een ongecensureerde versie geven van uw bezoeken aan de Playboy Mansion...

"Ongecensureerd? Hmm... Ik leef nog, en die dames ook (lacht). Ik heb Hefner eerst een paar keer ontmoet in Beverly Hills. Op feesten waar het krioelde van de bunnies en van mannen die hoopten dat ze er eentje mee naar hun hol zouden kunnen slepen (lacht). Later zag ik hem ook in Chicago, in de Playboy Mansion. Eén van mijn toenmalige vriendinnen, Marilyn Cole, was een tijdlang met Hef samen (Marilyn staat op de hoes van de Roxy Music-lp ‘Stranded’, zij was ook Playmate van het jaar in 1973, red.).

"Weet je, mijn geheim is dat ik eigenlijk niet zo van grote feesten hou. Ik hou niet van lawaai, ik observeer liever mensen en verkies een goed gesprek boven elkaar geforceerde oneliners toeroepen in een poging om boven de muziek uit te komen. En ik verkies kwaliteit boven kwantiteit. Ik ben ook geen verleider, da’s een wijdverbreid misverstand. Ik was altijd te discreet, te gereserveerd en te schuchter. Daarom schreef ik songs, die waren mijn lokroep."

Simpele oude regels

U zei me een paar jaar geleden dat Prince hier, in uw privéstudio in Londen, zou opnemen. Hebt u hem daarna nog gezien?

"Ik was gevleid dat hij hier wilde neerstrijken omdat hij één van de zeer weinige artiesten was die ik écht bewonderde. Normaal is mijn studio niet te huur, dus hij wist dat we zijn privacy zouden respecteren. Toen hij opnam, was ik helaas zelf op tournee. Al mijn medewerkers zeiden dat hij zo charmant was: teruggetrokken en geconcentreerd aan het werk, maar heel beleefd.

"Wat ik me het best herinner, is ons diner op de Turks- en Caicoseilanden. Daar speelde ik een intiem concert, helemaal privé. Hij had plannen om daar een opnamestudio te bouwen en kwam naar mijn concert. We hebben niet gejamd – I’m not a jammy kind of person (lacht), maar we hebben wel samen gegeten. Ik had die avond ook een heel bekende komiek en zijn echtgenote uitgenodigd, en een paar immens rijke zakenlui. Dat beviel Prince eerst niet, maar het werd toch een gezellige, boeiende avond. Mijn zoon Isaac was die avond deejay en Prince complimenteerde hem met z’n muziekkeuze: Albert King, Marvin Gaye..."

Nu u het toch over uw zoon Isaac hebt... Hoe was het voor ladies’ man Bryan Ferry om vier zonen seksuele opvoeding te geven? Of liet u dat over aan hun moeder?

"The birds and the bees? (lacht smakelijk) Wel, ze zijn nu al een stuk ouder, maar als ik het me goed herinner, is daarover nooit een woord gewisseld omdat ze veel vroeger dan verwacht alles al wisten. Ik neem aan dat ze die kennis bij elkaar gesprokkeld hadden op school, onder vrienden en, in een paar gevallen, dankzij een iets ouder eerste lief – altijd handig (grinnikt)."

Een paar van uw zonen hebben uw werk opnieuw gemixt en verzamelboxen samengesteld. Hebt u hen ooit moeten terugfluiten?

"Nee, ze kennen de gevoeligheden. Ik vond het handig om een paar paar jonge oren in huis te hebben. Ze zijn kritisch, dat wel."

Welke raad zou u jonge muzikanten geven?

"(na veel zuchten en puffen) Ik vind dat heel moeilijk, omdat alles de voorbije jaren zo drastisch veranderd is. Ik heb de indruk dat de enorme sprong die de techniek heeft gemaakt – digitalisering, Photoshop, de ineenstorting van de muziekindustrie, enzovoort – de creativiteit niet noodzakelijk ten goede komt. Net zoals Pink Floyd heeft Roxy Music heel wat verwezenlijkt door wat nu amateuristisch knutselwerk lijkt. Natuurlijk gelden sommige simpele oude regels nog: beperk je niet tot één stijl, maar slorp zoveel mogelijk verschillende invloeden op; laat je niet oplichten; volg je eigen weg en niet die van een ander; vermijd de platgetreden paden; besef dat je muziek slechts één aspect is van een carrière; volg geen trends want tegen de tijd dat jouw bijdrage aan die trend is afgewerkt, is de trend al overgewaaid...

"Ook belangrijk: wees avontuurlijk en heb lak aan conventies – bij Roxy Music waren we niet bang om een song halverwege drastisch van sfeer, tempo of klankkleur te veranderen. En wees alert, zodat je gebruik kunt maken van het goud dat het toeval je toebedeelt. In de studio hoorde ik op de gang aan de koffiemachine een vrouw zingen. Ik heb haar meteen ingehuurd om die ooh-oohs op ‘Avalon’ in te zingen, en die máken dat nummer. En voel je niet te goed om op de hoogte te blijven van wat de concurrentie doet, dat houdt je scherp.

"Maar de business is fel veranderd, het is alsof we van zwart-wit naar 3D zijn gegaan en kleur hebben overgeslagen. Alles is gefragmenteerd, meer ongrijpbaar geworden. (Wijst op de recent verschenen, luxueus uitgegeven box met boek en vier cd’s van het eerste Roxy Music-album) Ik ben blij dat er een revival is van vinyl, want waarom zou je nog de moeite nemen om een prachtige hoes te bedenken als je geen drager hebt om die hoes tot z’n recht te laten komen? Waarom nog zorgzaam uitgegeven objecten op de markt brengen als een hele generatie meent dat je voor kwaliteit niet hoeft te betalen?"

Bij ‘amateuristisch knutselwerk’ denk ik vooral aan de kostuums van Roxy Music: die zagen er fabelachtig uit, als je niet te dichtbij kwam.

"Ha, dat is met álles zo (grinnikt). Indertijd maakte het vriendinnetje van Brian Eno zijn kostuums voor hem. Carroll was van opleiding geen ontwerpster, maar pottenbakker. Maar ik denk niet dat de gevestigde designers van toen een flamboyanter ontwerp hadden kunnen bedenken dan Eno’s outfit met die veren. We konden natuurlijk ook teren op het talent van mijn vriend Anthony Price, hij was zo slim om zijn ontwerpen deels retro en deels futuristisch te maken, zo leken ze ongrijpbaar en tijdloos. Je moet ook wat geluk hebben dat je, spelenderwijs en met heel wat hit-and-miss, een team rond je kunt verzamelen dat álle aspecten van een popgroep goed in de verf kan zetten."

Cruciale bijdragen

Is het u opgevallen dat de hoes van de eerste lp van Roxy Music het visuele equivalent is van een zelfvervullende voorspelling? Letterlijk álles erop is uitgekomen: de vrouwen, de luxe, de glamour, de moedwillig ouderwetse sfeer...

"Maar die gouden plaat aan haar voeten was wishful thinking (lacht)."

Wanneer hoorde u laatst een jonge popgroep waarvan u dacht: ik wed dat die mijn volledige catalogus in huis hebben?

"(geslepen lachje) Ik weet precies wat je bedoelt en die gedachte had ik vroeger geregeld. Er zijn veel jonge artiesten die, misschien uit trots, hun invloeden verbergen en doen alsof ze niets kunnen leren van wat voorafging. Zelf ben ik daar altijd heel open over geweest. Ik mag dan een muzikant zijn, ik heb zelfs geleerd van design en architectuur. Maar de laatste tijd volg ik het eerlijk gezegd niet meer zo, dus ik kan geen namen noemen. En misschien is dat maar beter zo, ik gun iedereen z’n moment in de zon."

Wat vindt u van tributebands? Ik zag een Roxy Music-covergroep die Midnight Hour heette.

"Ik weet dat er meerdere zijn, maar ik heb er nooit één gezien. Ze hebben hun nut als de groep in kwestie niet meer tourt of als de artiest is overleden. Maar in mijn geval? (haalt de schouders op) ’t Is extra raar omdat Roxy Music toch een avant-garderockgroep was, en dat imiteren en braaf coveren lijkt me contraproductief. En meestal krimpen covergroepen de arrangementen in. Ze schrappen de hobo, de sax en de viool om geld te besparen, terwijl ik net díé klanken zou willen horen, want Brian Eno, Eddie Jobson en Andy Mackay leverden cruciale bijdragen."

Zoals blijkt uit uw hele oeuvre, maar met name uit instrumentals zoals ‘Tra’ en ‘India’, bent u heel goed in sfeerschepping. Het verbaast me dat u nooit een soundtrack hebt gemaakt.

"Niemand heeft me dat ooit gevraagd."

Echt!? De grote Bryan Ferry...

"Ik meen het. Misschien zijn er geen regisseurs en filmproducers die mijn werk kennen en waarderen. Of misschien zijn ze slecht geïnformeerd en zien ze mij enkel als een zanger."

Tot slot: in België beleven we de laatste maanden van de vierjarige herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Heeft de familie Ferry een link met de Groote Oorlog?

"Ja, mijn grootvader is gesneuveld in de Westhoek. Hij vocht mee met een regiment uit Yorkshire en ligt op het kerkhof van Tyne Cot (bij Passendale, waar meer Britse soldaten begraven liggen dan om het even waar in Europa, red.). Eén van mijn zussen is pas nog naar Ieper geweest – haar echtgenoot is historicus. Ze zei me dat ze op de plek heeft gestaan waar grootvaders bataljon de volle laag had gekregen. Nu is het een weide waar koeien vredig grazen, alsof er niets is gebeurd. We proberen al jaren uit te vissen wat er precies met mijn grootvader is gebeurd. Men vermoedt dat hij werd neergeschoten door een Duitse sluipschutter. Gelukkig had hij al een kind verwekt, anders zouden wij hier niet zitten."

Is er iets dat sinds uw kindertijd overanderd is gebleven?

"Eigenlijk wel. Op de lagere school waren er drie vakken die mij boeiden: Engels, geschiedenis en kunst. Ik denk dat die drie door mijn hele carrière en leven een constante zijn gebleven. Ik wilde eigenlijk schilder worden, en terugkijkend stel ik nu vast dat ik mijn songs schilderde, of ze samenstelde zoals een kunstenaar een collage zou maken. Ik denk ook nog steeds visueel: elk van mijn songs heeft een specifieke look, ik zou voor elke song een aparte platenhoes kunnen maken. En ik was als kind al een dromer, en dat ben ik nog steeds."

Bryan Ferry speelt op 7 juni in de Lotto Arena. Info & tickets: greenhousetalent.be