De cel, een vergeetput waar haatzaaiers zieltjes winnen

"Hij liet het niet merken aan de cipiers, maar ik wist dat hij geradicaliseerd was", aldus een voormalige medegevangene van Benjamin Herman tegen de RTBF. "Hij gaf toe dat hij zich bekeerd had en ik merkte ook dat hij niet meer at op maandag en donderdag." Dat laatste ritueel van vrijwillig vasten wordt vooral toegepast door zeer toegewijde moslims.

Hoewel Herman volgens zijn celgenoot dus uiterst discreet bleef over zijn bekering, bleek zijn naam toch bekend bij Staatsveiligheid. Gisteren sijpelde naar buiten dat hij in 2017 op een lijst met potentieel geradicaliseerde gevangenen gestaan zou hebben.

In januari gaf minister van Justitie Koen Geens (CD&V) nog toe dat die lijst behoorlijk lang is. Staatsveiligheid heeft liefst 210 gedetineerden in het vizier van wie ze vermoedt dat ze een radicale vorm van islam aanhangen. Daar komen ook nog eens 237 gedetineerden bij die al veroordeeld zijn voor terrorisme, banden hebben met terreurgroepen of teruggekeerd zijn uit Syrië. Dat brengt het totaal van gevangenen die een potentieel risico vormen op 447 of bijna 5 procent van de gevangenisbevolking.

Speciale afdeling

Sinds 2015 heeft ons land een plan voor deradicalisering binnen de gevangenissen, maar dat plan bestaat er voorlopig bijna uitsluitend in om de gevaarlijkste figuren te isoleren van de rest. Er zijn 22 plaatsen voorzien in 2 gevangenissen (Hasselt en Ittre) waar de zware gevallen in een hermetisch afgesloten afdeling terechtkomen. Op die manier hoopt men de 'besmetting' van andere gevangenen tegen te gaan.

Experts zijn het er niet over eens of het de beste oplossing is. In Ittre zag de directie het aantal devote moslims zelfs toenemen na de oprichting van de speciale afdeling. Bovendien kunnen haatzaaiers in de speciale afdelingen ondanks hun isolement nog vrij makkelijk contact houden met de rest van de gevangenis en de buitenwereld.

Alle directies zijn het erover eens dat het probleem van radicalisering een zeer gerichte aanpak verdient. Begin dit jaar hekelden ze vooral de chaotische en slecht gefinancierde omkadering.

Zoals wel vaker in België zijn de bevoegdheden zodanig verdeeld dat alle logica zoek is. Zo beslist de federale overheid over de speciale afdelingen voor geradicaliseerden en over de inzet van islamconsulenten, maar hebben de gewesten het laatste woord over de begeleiding door psychologen en sociale werkers.

Er is alvast één constante over alle niveaus heen: een gebrek aan middelen. Islamconsulenten klagen dat ze met te weinig én slecht betaald zijn en Vlaanderen heeft voorlopig slechts twee specialisten in dienst die binnen de gevangenissen trajecten rond deradicalisering opstarten.

Verschillende advocaten van gedetineerden, maar ook directeurs en cipiers, lieten optekenen dat de huidige aanpak meer weg heeft van een vergeetput. "We steken ze in een isolement en hopen dat het goed komt."