Commercialisering zorgsector: geen geldgewin boven kwaliteit

Dat de commercialisering van de zorg niet altijd het welzijn van de patiënt vooropstelt, daar was iedereen zich wel van bewust. Het onderzoek van Knack en Telefacts heeft nu praktijken aan het licht gebracht die veel verder gaan dan de gevallen van misbruik zoals we die tot nu toe hadden gezien. Moderne slavernij in eigen straat. En dat moeten we hier en nu een halt toeroepen. We roepen op tot snelle en concrete maatregelen.

De meeste zorginitiatieven in Vlaanderen worden van oudsher georganiseerd door private, niet-commerciële initiatiefnemers en (deels) gefinancierd met overheidssubsidies. Die overheidssubsidies zorgen ervoor dat iedereen die zorg nodig heeft of een beroep wil doen op welzijnsdiensten, kan rekenen op betaalbare en kwaliteitsvolle zorg, ongeacht zijn inkomenssituatie.

Wij zijn principieel voorstander van dit non-profitmodel. Maar we stellen vast dat in een aantal sectoren in de zorg het commercieel ondernemen een (groeiende) plaats inneemt. Daarbij zien we praktijken ontstaan zoals winstuitkering, hoge aandeelhoudersvergoedingen, extreem hoge managementsvergoedingen, complexe juridische structuren en ontransparante tariefstructuren. In het voorbeeld van de Bulgaarse vrouwen die in de thuiszorg worden ingezet, komt daar sociale dumping bovenop. Om te vermijden dat de kwaliteit van de zorg ondergeschikt wordt aan het winststreven van de onderneming, is er betere reglementering en handhaving nodig.

Stap in de goede richting

Het nieuwe woonzorgdecreet van de Vlaamse regering is een belangrijke stap in de goede richting. 'Kwaliteit van bestuur en management', en 'financiële en bestuurlijke weerbaarheid en transparantie' zijn belangrijke uitgangspunten in het decreet. Dat was hoognodig, zo leerden we uit de schandalen van de laatste jaren.

Deze principes moeten ook ingevoerd worden in de andere sectoren binnen zorg en welzijn. Zij verdienen dezelfde kwaliteitsbewaking en -garanties. Want ook hier doen de for-profit-ondernemers hun intrede. Daarom geloven wij in het brede concept van Maatschappelijk Verantwoorde Zorg als kader voor alle initiatiefnemers, zowel non-profit als de commerciële actoren, zowel gesubsidieerd als niet-gesubsidieerd.

Omdat de huidige instrumenten om onze zorg betaalbaar te houden en kwaliteit te garanderen, zoals het kwaliteitsdecreet, het zorg- en bijstandsdecreet, het prijsreguleringssysteem en het inspectiedecreet, duidelijk niet volstaan, zijn bijkomende regels noodzakelijk. De inbreng van privékapitaal kan helpen om de noodzakelijke investeringen in een aantal sectoren te realiseren, maar we mogen niet blind zijn voor de potentieel negatieve gevolgen van die 'vermarkting' van de zorg. We moeten kortom vermijden dat commerciële actoren in de zorg investeren omwille van financieel rendement, ten koste van kwaliteit, betaalbaarheid, tewerkstelling en de arbeidsomstandigheden van het personeel.

Enkele concrete pistes

Wij schuiven concrete pistes naar voren die de kwaliteit en betaalbaarheid moeten waarborgen.

Eerst en vooral: koppel het toekennen van erkenningen in alle sectoren van zorg, welzijn en sociaal werk aan bijkomende voorwaarden, zoals transparantie, duurzaam financieel beleid, een code van goed bestuur en hoge kwaliteitseisen.

Om excessen en misbruiken te vermijden moeten ook normen en plafonds inzake managementvergoedingen, presentiegelden, intresten en dividenduitkeringen afgesproken worden. Huurgelden en interne facturen mogen zeker niet hoger zijn dan de op de markt geldende tarieven, om te vermijden dat zorginstellingen financieel worden leeggezogen. De subsidies voor zorg moeten integraal aan zorg besteed worden. Winst moet in de organisatie blijven en besteed worden aan het sociale doel. Dat is essentieel om schandalen zoals bij Senior Assist of Seniorcare24 te vermijden.

Zorg voor transparantie en heldere communicatie over tarieven en prijzen. Of het nu om een ziekenhuisopname, een instelling voor personen met een handicap, een dienst voor gezinszorg of een woonzorgcentrum gaat: het moet voor iedereen kristalhelder zijn wat hij moet betalen.

Kwaliteitsvolle zorg kan alleen door een duurzaam personeelsbeleid. Voldoende goed opgeleid personeel is de eerste vereiste. De hoge werkdruk aanpakken, een tweede. De overheid moet hiervoor de komende jaren bijkomende middelen voorzien.

En tot slot: versterk de inspraak van patiënten, bewoners of hun vertegenwoordigers in het beleid van de organisatie waar ze cliënt zijn.

Alleen wanneer alle actoren in de sector aan dezelfde strenge normen moeten voldoen, krijgen alle ondernemers in zorg dezelfde ruimte om te ondernemen, volgens dezelfde duidelijke principes en vanuit een duurzaam en toekomstgericht perspectief. Met de verantwoordelijkheid voor het recht op betaalbare en kwaliteitsvolle zorg voor burgers met een zorgnood of kwetsbare burgers die voor iedereen centraal staat. En de cowboys moeten van de markt worden gehaald.