Spreekt u al Dothraki? Bedenker “Game of Thrones”-talen te gast in Gent

"Hallo België, ik ben David Peterson, bedenker van de talen in Game of Thrones van HBO, nu op Radio 1"

David Peterson, taalkundige aan de universiteit van Berkeley in Californië, bedacht zijn eerste kunsttaal op zijn 19^e. Hij is er nu 37 en hij moet diep nadenken over de vraag hoeveel talen hij al heeft gecreëerd. “Vijftig? Denk ik.” Talen verzinnen is des mensen. Het is niet omdat er al zoveel bestaan dat de inspiratie stopt. “Auteurs blijven ook boeken schrijven.” Mensen bedenken een taal om zoveel verschillende redenen, vroeger omdat “engelen die influisterden, of om de béste taal of de enige echte internationale taal te maken,” verduidelijkt Peterson. “Bij mij is het voor het plezier, de liefde, niets meer.”

Voor “Game of Thrones” ontwikkelde de linguïst het Dothraki, de taal van het nomadische steppenvolk, en ook het High Valyrian, dat de functie van een soort plechtig Latijn vervult. Telkens is het van belang om na te gaan wat de functie is van die taal, wie die spreekt, hoe die mensen leven, in welke omgeving. En eigenlijk is het altijd hetzelfde: “je begint met twee woorden en je bepaalt hoe hun onderlinge verhouding is”.

Wat een academische bezigheid is - kunsttalen bedenken-  is dankzij tv en film tot ver over de rand van de universiteitsbibliotheek geklotst. “Fandom”, zegt Peterson, “is iets verrassend leuks.” Hij schreef zelf handboeken voor zijn nieuwe talen en adepten gaan ermee aan de slag. “Ze komen zelfs klagen over onregelmatige werkwoorden,” lacht hij. Er zijn intussen online haikoe-wedstrijden in het Dothraki. Net zoals er wereldwijd baby’s “Khaleesi” worden gedoopt. 

De acteurs van “Game of Thrones” hebben de talen niet echt geleerd. Peterson sprak alles in en ze herhaalden letterlijk. De wetenschapper moest trouwens ook water in de wijn doen. De Dothraki zijn een paardenvolk, en dus bedacht Peterson veel nieuwe woorden voor kleuren, geslachten, types van paarden. Maar dat werd te complex voor de serie. Khal Drogo en de andere Dothraki hielden het gewoon bij “paard”.

Spielerei, die kunsttalen? Niet helemaal. Er is ook het Esperanto. “Zonder enige twijfel de meest succesvolle nieuwe taal ooit bedacht,” zegt Peterson. “Er zijn nog altijd een paar miljoen mensen die Esperanto gebruiken.” Maar wat eind 19^e eeuw ooit de bedoeling was, om van het Esperanto de internationale wereldtaal te maken om volkeren dichter bij elkaar te brengen, is grandioos mislukt. “Door de Eerste en later de Tweede Wereldoorlog is die internationale optimistische stemming vernietigd,” stelt Peterson vast. “Esperantosprekers werden zelfs naar de concentratiekampen gestuurd.” Sindsdien is er geen animo meer voor, stelt de taalwetenschapper gefrustreerd vast. 

Of heeft het Engels de rol van lingua franca overgenomen? “Ja, omdat de VS te dominant en de rest van de wereld te inschikkelijk is,” zegt Peterson. Hij voegt er sarcastisch aan toe: “Maar misschien is Engels over honderd jaar helemaal niet meer zo overheersend, nu president Trump het begin van het einde van mijn land heeft ingezet.”

Elk jaar zien zo’n 100 nieuwe artificiële talen het licht. Maar een klein deel daarvan vindt zijn weg naar tv en cinema (Klingon in “Star Trek”, de Elfen- en Dwergentalen in “Lord of the Rings”, Na’vi in “Avatar” en nu de “Game of Thrones” - talen, om er enkele succesvolle te noemen). Tegelijk is het slecht gesteld met veel échte talen, kleine talen, die maar door weinig mensen worden gesproken. “Heel jammer,” vindt Peterson, “als linguïst kunnen we niet veel meer doen dan registreren, zoals iemand een vlinder bewaart met een speld. Een dode vlinder. Het echte werk is hier voor de politici, die kleine talen ruimte moeten bieden, beschermen en levend houden.”

David J. Peterson is te gast in Gent, op de Schrijfdag van vzw Creatief Schrijven, het Vlaamse steunpunt voor wie graag schrijft. An Leenders is blij dat hij er is, want ze heeft lang gelobbyd om de taalvirtuoos naar België te krijgen. “Hij is eindelijk hier geraakt, deze bedenker van imaginaire talen. Wij zien het schrijven heel breed, en het vertrekpunt is natuurlijk de taal. Het is belangrijk dat mensen nadenken over hoe een taal in elkaar zit, hoe je met een taal kunt spelen en creatief zijn. We kunnen veel opsteken van Peterson.”