Europa heeft geen idee hoe deze nieuwe wereld aan te pakken

De G7-ministers waarschuwen nog maar eens: we zijn op weg naar een handelsoorlog met Amerika. Doe het niet, president Trump, smeken ze haast. Ze zullen er niet er optimistisch over zijn dat ze de VS-president nog kunnen beïnvloeden. Eerdere argumenten kregen geen gehoor. In zijn terugval op oude instincten, zoals verwoord in zijn verkiezingsstrijd, lijkt Trump een klassiek bondgenootschap met Europa niet erg hoog te waarderen.

Het bleek al eerder rondom Iran. President Macron en kanselier Merkel probeerden elk op hun eigen wijze (voor Macron licht ontluisterend) Trump ervan te overtuigen dat de Europeanen goede argumenten hadden om de afspraken met Iran te handhaven. Trump trok zich er niets van aan. Hij begon een economische oorlog met Iran – je kunt het niet anders noemen. Europese bedrijven en banken moeten meedoen, anders lopen ze schade op bij hun activiteiten in de VS.

Geen boodschap aan bondgenoten

Trump lijkt een fenomeen op zich, maar het is goed te realiseren dat zijn stellingnames passen in een lijn die terugvoert naar het begin van deze eeuw. Op het vermeende toppunt van zijn macht meenden de VS toen dat ze het wel alleen af konden. "Of je bent onze bondgenoot, of je ben onze tegenstander", zei president Bush toentertijd. Trump heeft nu een variatie daarop: we hebben geen boodschap aan bondgenoten, we doen wat we nodig vinden en wat anderen ervan vinden interesseert ons niet. En als je ons niet volgt, dwingen we je daartoe. Het is geen toeval dat de neoconservatieven, dezelfde ideologen die de onzalige oorlog in Irak veroorzaakten, hun comeback hebben gemaakt. Trumps belangrijkste adviseur is nu John Bolton, niet zomaar een havik, maar iemand die oorlog koestert en opzoekt, in wat voor vorm dan ook.

We moeten ons geen illusies maken over de mate waarin de rest van de VS zich druk maken over de wereld. Trumps acties worden opgemerkt, maar deze VS zijn fundamenteel naar binnen gericht. In zoverre heeft America First al succes gehad. Wie de media volgt, ziet dat iedereen, van links tot rechts, bezig is met binnenlandse politiek. Gaat Trump wel of niet getuigen voor Mueller? Hoe zit het met dat onderzoek? Was er een FBI-spion in de Trump-campagne? Welke normen schendt Trump vandaag weer? Welke minister ligt onder vuur wegens corruptie of geldsmijterij? Hoe goed gaat het met de economie? De boodschap is dat Amerika geen boodschap heeft aan de wereld of in elk geval het te druk heeft met zichzelf. De wereld staat er alleen voor.

Afschrijven

De huidige handelsbesprekingen met China zijn vastgelopen, die met Canada en Mexico over NAFTA verkeren in een impasse. ‘Oorlog’ is niet een term die lichtvaardig gebruikt moet worden, maar opeens duikt hij overal op. Kan Amerika oorlog voeren, virtueel, handels- of echt, met alle andere landen in de wereld? Kunnen de VS een wereldmacht zijn als ze volstrekt alleen staan, geen bondgenoten hebben? Overtuigd van zijn gelijk, ongehinderd door veel kennis of inzicht, voert president Trump naar zijn ideaal van America First, zijn verkiezingsbelofte. Alleen dreigt America First ook America Last te worden, of America All Alone.

De rest van de wereld is de VS aan het afschrijven. China respecteert dit land niet en kan vrijwel ongehinderd zijn eigenbelang volgen, geholpen door gebrekkig Amerikaans strategisch inzicht zoals bleek uit Trumps dumpen van het Trans-Pacific Pact (TPP) dat bedoeld was om China af te stoppen. Rusland doet waar het zin in heeft. De sluwe Kim speelt kat en muis met Trump.

Europa wilde tot nu toe nog niet erkennen dat het aan de VS niets meer heeft, sterker, dat de VS in een aantal opzichten een vijandige macht zijn geworden. Zes van de G7 ministers zeggen met zoveel woorden dat het aan de VS is om een breuk met Europa te voorkomen en gooien verder hun handen in de lucht. De wanhoop is tastbaar, want bijna net zo beangstigend als Amerika’s eigengereidheid en ‘damn the torpedoes’-houding is de vaststelling dat Europa geen idee heeft hoe deze nieuwe wereld aan te pakken.