John Crombez: "Misschien hadden we die mails beter weggelaten"

Woensdagochtend. Crombez beent door de gangen van de Kamer. In zijn vestzak zitten de afdrukken van twee mails die hij de afgelopen dagen via een anonieme bron per koerier heeft ontvangen. De mails wekken de indruk dat defensieminister Steven Vandeput (N-VA) wist dat onze F-16’s mogelijk langer kunnen vliegen. Wat hij meermaals hardnekkig ontkende.

Daags voor een vertrouwensstemming over Vandeput in de Kamer, op vraag van sp.a, wil Crombez die ochtend zijn concullega’s van de oppositie ervan overtuigen dat hij een bewijs – een 'smoking gun' – heeft gevonden. Een van zijn gesprekspartners herinnert zich: "Crombez sprak constant over 'een complot' en 'een staatsgreep'. Hij leek in een tunnel te denken. Ik heb me op de vlakte gehouden. Gelukkig maar, achteraf gezien."

Een bron uit Crombez’ netwerk: "Ik heb hem vooraf gewaarschuwd voor die mails. Hij heeft niet geluisterd."

Fake news

Woensdagavond laat Crombez zijn woordvoerder de pers bijeenroepen over "groot nieuws dat niet kan wachten". Tijdens de persconferentie gooit hij vervolgens een stapel legerdocumenten op tafel. Het merendeel ervan is bekend, maar de twee nieuwe mails niet. Crombez gebruikt de mails om te proberen Vandeput een laatste zetje richting uitgang te geven. "We vragen zijn ontslag", benadrukt de socialist.

Intussen is duidelijk dat de twee bewuste mails vol rare afkortingen, feitelijke fouten en technische absurditeiten staan. Vandeput noemt ze "fake news" en ook militairen hebben grote twijfels bij hun authenticiteit.   

Kamerlid Hendrik Vuye (Vuye & Wouters) voegt daar in een interview met deze deze krant aan toe dat zijn bron, die hem vorige week ook een aantal legermails bezorgde, er zeker van is dat de twee mails van de sp.a vervalst zijn. "Mijn bron is formeel: de e-mails werden bewust vervalst om de sp.a in de val te lokken."

Rood alarm

"Als het klopt dat de mails vervalst zijn, dan hebben Crombez en de sp.a een enorm probleem", reageert politicoloog Carl Devos (UGent), die goed thuis is in het socialistische huis.  

"In het beste geval heeft hij zich te makkelijk laten misleiden", zegt Devos. "In het slechtste geval wist hij dat zijn informatie twijfelachtig was en heeft hij toch doorgezet. Maar dat lijkt me te roekeloos om te geloven. Hoe dan ook: de geloofwaardigheid van Crombez, die dit dossier persoonlijk heeft geleid, staat zwaar onder druk. Hij en bijgevolg ook de sp.a worden nu vierkant uitgelachen."

Dat de sp.a net in het F-16-dossier volledig in de mist dreigt te gaan, is extra pijnlijk omdat de partij zich na jaren aanmodderen uitgerekend met dit dossier weer op de kaart wist te zetten. Met de onthulling van een rapport dat de aankoopprocedure voor nieuwe gevechtsvliegtuigen in maart in een schimmig licht plaatste, had sp.a flink beet. Vandeput kreeg zijn crisiscommunicatie moeilijk onder controle. Spoedzittingen in het parlement en persconferenties volgden elkaar op, zonder veel duidelijkheid.

Vechtlust

Het F-16-dossier stond symbool voor het herwonnen zelfvertrouwen en de vechtlust van de socialisten. Het bewijs dat de partij qua oppositie voeren niet altijd voorrang moesten verlenen aan de kleinere maar kwiekere groenen.

"Crombez lanceerde de laatste maanden het 'nieuw socialisme' en legde de nadruk op zorgzekerheid. Dat zijn goed onderbouwde thema's, maar echt catchy zijn ze niet. Met het F-16-dossier stond hij wel volop in de mediaschijnwerpers", analyseert Devos. "Crombez heeft ook veel tijd en middelen geïnvesteerd in het dossier omdat hij ervan overtuigd was dat Vandeput zou vallen. Nu keert dit als een boemerang terug in zijn gezicht."

Bij de sp.a wil voorlopig niemand Crombez openlijk afvallen. De onrust is wel groot, zeker na de uitspraken van Vuye. Iedereen beseft wat er op het spel staat: de geloofwaardigheid van de partij. Op het partijbureau maandagochtend wil men een sluitende uitleg krijgen van de voorzitter.

Verkiezingen

Crombez blijft voorlopig bij zijn oorspronkelijke verdediging. Hij kan weliswaar niet zwart op wit bewijzen dat de mails authentiek zijn, maar zijn bronnen verzekeren hem wel dat de inhoud van de mails gekend is in de legertop en op het kabinet van Vandeput.

Tegelijk voelt hij de nattigheid en trekt hij zijn staart voorzichtig in. "We hebben woensdag een pakket van elf mails voorgesteld – waarvan we niet helemaal zeker zijn van twee mails", zegt Crombez. "Achteraf was het misschien beter dat we die mails hadden weggelaten, want de conclusie van dit pakket blijft ook zonder die mails hetzelfde: Vandeput loog. Het ging om een strategische keuze die mogelijk verkeerd was, omdat ze de aandacht nu wegtrekt van de essentie."

De positie van Crombez is volgens Devos niet in acuut gevaar. "De verkiezingen lijken daarvoor te dichtbij gekomen. Als de sp.a zijn voorzitter nu aan het wankelen brengt, dan vloeit het bloed van de socialisten bij de lokale verkiezingen straks in oktober én bij de nationale verkiezingen in mei volgend jaar."

Volgens de politicoloog dreigt de fall-out voor Crombez op termijn wel hoogtoxisch te zijn. "Elk onderzoeksdossier dat hij straks voorstelt, of het nu over de rusthuizen, de begroting of het bosbeleid is, zal geridiculiseerd worden door zijn politieke tegenstanders. Je ziet de grappen op Twitter al voor je. En als de verkiezingen straks tegenvallen, zal iedereen snel – terecht of onterecht – terugdenken aan vandaag. Dan wordt het moeilijk voor hem."

Verkneukelen

Vandeput, die in een paar dagen tijd van de beschuldigde in het F-16-dossier tot het slachtoffer is getransformeerd, lacht in zijn vuistje. 

"Een voorpagina waarmee ik graag wakker word", tweette hij zaterdagochtend met een verwijzing naar de voorpagina van deze krant met daarin het onderzoek over de F-16-mails van de sp.a.  "We blijven erbij: we kennen de mails van de sp.a niet en zijn ervan overtuigd dat ze gefabriceerd zijn", laat Vandeput via zijn woordvoerder Laurence Mortier nog weten. "En het is uiteraard niet aan ons om mails van de oppositie te laten nakijken. Dat is al te gek."

Ook binnen het leger verkneukelen velen zich in stilte over de problemen van de sp.a. Het oppositiewerk van de socialisten bracht een handvol generaals en kolonels aan het wankelen. "Natuurlijk verheugen die mensen zich", reageert Crombez schamper. "Zij willen wat graag op eigen houtje beslissen over de nieuwe gevechtsvliegtuigen."