‘Bestellen is betalen.’ Dat principe geldt sinds drie jaar in alle crèches en andere georganiseerde kinderopvang. Het betekent dat, als je kind onverwacht niet naar de opvang komt, je toch de dagprijs moet betalen, soms zelfs met een boete daarbovenop. Per jaar krijg je wel een pakket ‘respijtdagen’, om ‘gratis’ in te zetten voor onverwachte omstandigheden. De opvang mag het precieze aantal zelf vastleggen, maar het moeten er minimum 18 zijn.

‘We merken dat dit aantal te laag is’, zegt Thijs Smeyers, beleidscoördinator bij Caritas. ‘Voor kwetsbare gezinnen is dat te vaak een reden om hun kinderen helemaal niet meer naar de crèche te sturen. Het weegt door op hun budget als ze ook moeten betalen voor de dagen dat de kinderen niet naar de opvang gaan. Bovendien past de gezinsvakantie niet altijd met de vakantieperiode van de opvang, waardoor ze ook daarvoor respijtdagen moeten inzetten. Nochtans is kinderopvang net voor die kinderen belangrijk, omdat het hen vooruithelpt in hun verdere ontwikkeling.’

Samen met de Gezinsbond heeft Caritas een rondvraag bij 375 ouders gedaan. Daaruit blijkt dat 87,5 procent de respijtdagen inzet voor een onverwachte vakantie – waarvoor het systeem is bedoeld. Problematischer is dat 63 procent die dagen ook inzet voor de gezinsvakantie en 70 procent voor een ziek kind. Daardoor zitten die ouders snel aan hun limiet, en moeten ze betalen voor de dagen dat de kinderen onverwacht niet kunnen komen.

'Onstabiele omstandigheden'

‘Het principe "Bestellen is betalen" is inderdaad een drempel voor kwetsbare gezinnen’, zegt Jan Peeters van VBJK, het expertisecentrum voor kinderopvang. ‘Kwetsbare gezinnen leven vaker in onstabiele omstandigheden, kunnen hun vakantie moeilijker plannen ... Wij pleiten er al langer voor om dat aan te passen.’

Al veel inspanningen

Er is natuurlijk een financiële schaduwzijde. Het systeem is net in het leven geroepen om de kinderopvang niet in moeilijkheden te brengen als te veel kinderen onverwacht wegblijven. ‘Maar als je naar het volledige budget kijkt, gaat dat maar om een heel klein deeltje’, zegt Peeters.

Minister Jo Vandeurzen (CD&V) liet het gisteren over aan Kind en Gezin om te reageren. ‘We doen al veel inspanningen om de drempels weg te werken’, zegt woordvoerster Leen Du Bois. ‘Zo adviseren we de crèches dat ouders hun respijtdagen niet hoeven in te zetten voor de gezinsvakantie en voor de ziektedagen van de kinderen.’ In de praktijk wordt dat advies vaak niet gevolgd.

Kind en Gezin betwist ook de wetenschappelijke basis van de studie. Die is volgens de organisatie niet representatief. Volgens Caritas is de steekproef vooral bedoeld om een idee te krijgen en bevestigt ze de resultaten van andere studies.