Geens kwam er uitleg geven over de aanslag van vorige week in Luik, waarbij twee politieagentes werden omgebracht door Herman, die toen met penitentiair verlof was. De schutter werd uiteindelijk door de politie uitgeschakeld. Nadien bleek dat hij in de nacht voor de aanslag al een kennis had omgebracht. De aanslag is door terreurgroep IS opgeëist, al is nog niet zeker dat de dader banden had met de groep.

De minister kwam in de commissie in detail de voorgeschiedenis van Herman bespreken. Hij begon bij 24 april 2010, toen Herman werd opgepakt voor een diefstal met geweld bij een bloemenwinkel. Dat gebeurde toen nadat hij niet was teruggekomen na een penitentiair verlof tijdens het uitzitten van een eerder opgelopen celstraf. Het leverde hem een extra celstraf op.

Geens besprak alle aanvragen tot verlof die Hermans advocaat daarna indiende, en hoe die werden beoordeeld. De eerste aanvragen werden ondanks steun van de gevangenisdirectie geweigerd door de centrale administratie. In mei 2015 mocht hij voor het eerst de gevangenis verlaten. “Dat was pas nadat hij een volle vijf jaar zonder onderbreking in de gevangenis was opgesloten”, aldus Geens. Tot en met oktober van dat jaar werd hem in totaal zes keer toegestaan naar zijn moeder te trekken.

Omdat die verloven steeds goed verlopen zijn en hij - binnen de gevangenis - geen drugs gebruikte werd hem het systeem van beperkte detentie toegekend. Dat betekent dat hij buitenshuis een opleiding kon volgen. Dat ging goed tot januari 2016, wanneer hij zijn opleiding oversloeg zonder zijn begeleiders in te lichten. Omdat hij over een doktersbriefje beschikte, kreeg hij toch het voordeel van de twijfel.

Een maand later ging het toch fout: eind februari 2016 keerde hij niet meer terug naar de gevangenis, en pleegde hij nieuwe feiten. Zijn celstraf werd opnieuw met een jaar verlengd. Pas in september 2017 kreeg hij opnieuw een uitgaansvergunning. Er was weliswaar de bedenking dat zijn toekomstplannen ‘flou’ waren, maar bij zijn tijdelijke verlof waren er nooit problemen, tot zijn moordende raid op 28 mei.

“Dit toont aan dat iedereen zijn verantwoordelijkheid heeft genomen”, aldus Geens. “Al kan ik me inbeelden dat iemand met dezelfde gegevens een andere beslissing zou hebben genomen.” De minister merkt op dat “de lokale directie doorgaans milder is, en de centrale administratie strenger. Vaak wordt een lokaal positief advies centraal afgewezen.” Maar ook de magistratuur vond de tijd rijp om de gedetineerde voor te bereiden op zijn leven na zijn celstraf.

Ook het feit dat Herman niet op de formele lijst van terreurverdachten stond, verdedigt Geens. ‘Er is geen enkele dienst die het op basis van de geringe info over zijn geloofsovertuiging verantwoord zou vinden om hem op de lijst van terreurverdachten te platen. De summiere gegevens van de chef de garde uit Marche-en-Famenne volstonden niet om hem als geradicaliseerd te beschouwen.”

Volgens Geens zou het een goed idee zijn om één instantie te laten beslissen over het al dan niet toekennen van een verlof. “Al ben ik niet zeker dat die beslissingen dan strenger zouden worden.” Hij wees er ook op dat het gaat om “duizenden beslissingen per jaar”. Als de rechters hierover zouden moeten beslissen, “zouden ze dan wellicht ook extra middelen nodig hebben”.

“Begeleiding opleggen”

Geens legde zelf ook een suggestie op tafel. Nu kunnen geradicaliseerden niet gedwongen worden om een cursus of opleiding te volgen. “Veel wordt overgelaten aan de bereidheid van de persoon. Dat stoort me en beangstigt me”, aldus Geens. Zo’n dwingende maatregel kan in de huidige regelgeving enkel voor seksuele delinquenten. Als het van Geens afhangt, moet men ook aan geradicaliseerden een dwingende cursus of opleiding opleggen vooraleer hij/zij recht kan krijgen op penitentiar verlof, uitgaansverlof of beperkte detentie.