De kolonisatie van Congo: "Daar hebben we het wél over gehad tijdens de geschiedenisles"
De Bende van Nijvel, de kernramp in Tsjernobyl, het Heizeldrama, ... Het zijn allemaal gebeurtenissen die in ons collectief geheugen staan gegrift. Maar in welke mate zijn jongeren hiervan op de hoogte? Wij trokken de straat op en ondervroegen willekeurige jongeren tussen 15 en 25 jaar over zeven gebeurtenissen die een impact hadden op onze geschiedenis. Nadien legden we de resultaten voor aan pedagoog Pedro De Bruyckere. Vandaag: de kolonisatie van Congo.
Van 1908 tot 1960 was Congo een Belgische kolonie, nadat de Belgische staat besloten had om de Onafhankelijke Congostaat te annexeren. Het land kreeg toen de naam Belgisch-Kongo en aan het hoofd stond de Belgische minister van Koloniën, die benoemd werd door onze koning. Maar wat weten jongeren nog over onze Afrikaanse kolonie, die bijna 77 keer groter is dan ons eigen grondgebied?
België is daar binnengevallen en heeft alles leeggeroofd.
De meeste ondervraagden hadden een negatief beeld van de kolonisatie van Congo. Volgens hen heeft België het land voornamelijk uitgebuit voor rubber en goud. Daarnaast legden sommigen het verband met koning Leopold II en met slavenhandel. Eén meisje herinnerde zich vaag de naam van Patrice Lumumba, de eerste minister van de onafhankelijke Republiek Congo. Maar verder dan 'Mungamba' kwam ze niet. Sommige ondervraagden konden geen concreet antwoord geven op onze vragen. Naar eigen zeggen leerden ze in de geschiedenislessen wel dat er een conflict was tussen Congo en België.
Lees verder onder de afbeelding.
Is het vreemd dat sommige jongeren een negatief beeld hebben van Congo?
Volgens pedagoog Pedro De Bruyckere scoren de ondervraagde jongeren behoorlijk goed. Volgens hem is de manier veranderd waarop de kolonisatie van Congo aan bod komt in het onderwijs. "Toen ik voor het eerst 'We didn't start the fire' van Billy Joel hoorde, had ik relatief weinig gehoord over de omgang tussen België en Congo op school" zegt hij. "In dat lied komt de relatie tussen beide landen voor in een rijtje met gebeurtenissen zoals het conflict in Noord- en Zuid-Korea, communisme en de situatie in Palestina. Toen besefte ik pas dat onze koloniale periode echt een bepaalde impact heeft gemaakt."
"Wat vinden we belangrijk: dat jongeren kritisch zijn over de geschiedenis of dat ze heel veel feiten kennen? Hier merk je dat die kritische geschiedschrijving meer en meer naar voor komt in het onderwijs. Een van de eerste dingen waar ze aan denken, is Leopold II."
Wat vinden we belangrijk? Dat jongeren kritisch zijn over de geschiedenis of dat ze heel veel feiten kennen?
In een notendop: de relatie tussen België en Congo
Peter Verlinden, Congospecialist van VRT NWS, legt de relatie tussen België en Congo in grote lijnen uit.
In 1885 verwerft koning Leopold II een Afrikaanse gebied, 77 keer zo groot als België, in overleg met de toenmalige koloniale grootmachten en noemt het Kongo-Vrijstaat. Hij verkrijgt het gebied op voorwaarde dat iedereen er handel mag drijven en grondstoffen mag exploiteren, vandaar 'vrijstaat'. Maar onder zijn leiding moet de Congolese bevolking gedwongen werken voor de blanke. Historici zijn het er niet over eens, maar er zouden naar schatting twee tot drie miljoen Congolese doden gevallen zijn door mishandelingen en epidemieën.
De mensenrechtenschendingen brengen de Belgische staat ertoe om het gebied over te nemen als kolonie. Tot in de kleinste dorpen worden scholen, ziekenhuizen en kerken gebouwd en moeten de Congolezen leren leven ‘zoals de Belgen’. Het leven lijkt goed in Belgisch-Kongo: de kindersterfte daalt, de alfabetisering gaat omhoog, de economie draait alsmaar sneller en overal komen wegen, havens en luchthavens.
Maar de gekoloniseerde Congolezen blijven tweederangsburgers in hun eigen land. Nationalistische leiders zoals Patrice Lumumba gebruiken dat gevoel van discriminatie om aan de macht te komen. Uiteindelijk wordt Belgisch-Kongo op 30 juni 1960 de Republiek Congo.
Lees verder onder de afbeelding.
De overgang lijkt op het eerste zicht vlot te verlopen en er komen afspraken over een blijvende Belgische aanwezigheid, zeker in het leger. Maar na enkele dagen barst muiterij los bij de Congolese militairen. De nieuwe regering van eerste minister Patrice Lumumba krijgt de toestand niet onder controle en er vallen zeker 250 blanke doden. Belgische families vluchten het land uit, terwijl sommige Congolese provincies zich proberen af te scheiden van de centrale regering.
En zo wordt het hoofdstuk van de Belgische kolonie afgesloten in chaos en geweld.