Leerlingen lager onderwijs scoren slecht voor Frans: "Beheersing bij leerkrachten is cruciaal"

Onderzoekers van de KU Leuven peilden in 2017 bij meer dan 2.000 leerlingen van het zesde jaar basisonderwijs naar hun kennis van het Frans. De leerlingen kregen een lees- en een luistertoets voorgeschoteld, en een praktische spreekproef. De resultaten zijn ronduit slecht. Zeven op de tien leerlingen behalen de eindtermen luisteren voor Frans, maar wat lezen en spreken betreft, scoren ze een pak minder. Amper 45 procent haalt de eindtermen voor lezen. Nauwelijks de helft van de leerlingen kan in het Frans iets navertellen, een persoon beschrijven of vragen begrijpen en beantwoorden. 

"Dit is echt slecht", oordeelt Alex Vanneste, professor emeritus Frans aan de UAntwerpen. Een verrassing zijn de magere resultaten niet. Ook de onderwijsinspectie oordeelde de afgelopen jaren al dat het niveau van Frans te wensen overlaat. "We zeggen al jaren dat het niveau van het onderwijs Frans naar omlaag gaat, maar er is niets aan de toestand veranderd", zegt Vanneste. "Dit moet echt veel beter als we over tien of twintig jaar nog mensen willen die goed Frans spreken. Op de arbeidsmarkt is dat nog altijd belangrijk."

Hoe goed is uw Frans in vergelijking met 12-jarigen? Doe zelf de test.

Leerkrachten

Hoe komt het dat het niveau van Frans zo laag ligt? Verschillende deskundigen zijn kritisch over de te praktische benadering in de klassen en leggen opnieuw de nadruk op theoretische kennis. Zij menen dat er te weinig aandacht is voor het memoriseren van woorden, het vervoegen van werkwoorden en de algemene grammatica. Maar het onderzoek is niet eenduidig. De Onderwijsinspectie concludeerde vorig jaar juist dat veel leerkrachten juist de nadruk leggen op het verwerven van woorden en grammatica.

In de huidige set eindtermen ligt de nadruk op leren communiceren. Volgens Piet Desmet, hoogleraar Franse taalkunde aan de KU Leuven en als expert betrokken bij de peilingsproef, is de lat op gelijke hoogte gebleven. Martin Valcke, professor onderwijskunde aan de UGent, geeft hem gelijk. "De eindtermen zijn niet verlaagd, maar als de beheersing er bij de leerkrachten niet is, dan is dat fataal."

De peilingstoets gaat daar dieper op in. Leerlingen van leerkrachten die Frans spreken in de les halen betere resultaten. "Maar als de leerkracht geen liefde voor taal toont, doet ook de leerling het niet goed", zegt minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V). Momenteel spreekt amper een vijfde tot een kwart van de leraren 'hoofdzakelijk tot uitsluitend Frans in de les'. Veel te weinig, meent Desmet. "Dat moet drastisch omhoog. Tijdens de lessen Frans moet dominant Frans gesproken worden." 

Vorig jaar gaf een derde van de leerkrachten bij de Onderwijsinspectie aan dat zij het Frans onvoldoende machtig zijn of dat de durf om de taal te spreken ontbreekt. Het verklaart waarom verschillende betrokkenen naar het profiel van de leerkrachten kijken. Uit de instapproef die deze legislatuur werd ingevoerd voor wie zich wil inschrijven voor een lerarenopleiding aan de hogescholen wordt duidelijk dat het niveau van Frans te laag ligt. 

"Dat zit sterk onder het niveau van de uitstroom van het secundair onderwijs", zegt Desmet. "We rekruteren dus lagere profielen: Houston, we have a problem." Het remediëringsparcours waar deze leerkracht gebruik van kunnen maken, is volgens hem onvoldoende. "Er moet ook op het einde van het traject scherp geëvalueerd worden of er voldoende beheersing is van het Frans." Crevits voelt niet veel voor zo'n proef op het einde van de opleiding. "Als ze hun diploma halen, verwacht ik dat leerkrachten voldoende bagage hebben om les te geven. Al is het belangrijk om te blijven bijscholen."

De hogescholen geven aan dat de kwaliteit van de afgestudeerde studenten (meer dan) voldoet. Wel bevestigen zij dat hun lerarenopleidingen deels een ander publiek aantrekken dan vroeger. Kaat Delrue, opleidingsdirecteur van de bacheloropleiding lager onderwijs van de Arteveldehogeschool, geeft aan dat Frans een struikelblok is geworden. "Het is een buisvak. Wij hebben jaren geleden de lat hoger gelegd en dat had, en heeft nog altijd, een enorme impact op de slaagpercentages van de eerstejaars. Maar wie er extra tijd en energie in steekt, kan het wel halen."

Lees ook: Leerkrachten aan het woord: "Heel wat leerlingen vinden dat ze Frans niet nodig hebben"

Eindtermen

In de zoektocht naar oplossingen wijst Crevits op het belang van taalinitiatie. Vandaag mag Frans vanaf het derde leerjaar worden gegeven zolang als de leerlingen voldoende sterk zijn in het Nederlands. Crevits haalt aan dat leerlingen die al op jonge leeftijd in aanraking komen met de Franse taal ook betere resultaten halen. De Vlaamse regering maakte het voor basisscholen makkelijker om dergelijke taalinitiatie aan te bieden. Positief, maar volgens Ann Brusseel (Open Vld) is meer nodig. "Er is heel wat mogelijk, maar je moet ambitie durven te tonen. Dat gebeurt nu te weinig."

Deze resultaten zetten in elk geval de discussie over de eindtermen opnieuw op scherp. Momenteel worden de eindtermen voor de eerste graad ontwikkeld. OESO-topman Dirk Van Damme lanceerde enkele weken geleden nog het bericht dat hij "erg verontrustende signalen" had gehoord: de lat zou te laag worden gelegd. In de nasleep daarvan werd duidelijk dat dit in enkele commissies, onder meer die voor Frans, het geval zou zijn. Zo zouden leerlingen geen verleden tijd meer krijgen aangeleerd, al valt in regeringskringen te horen dat van zo'n ingreep al geen sprake meer is. Vanneste maakt zich toch zorgen. "Tegenwoordig is het al wetenschap en techniek wat de klok slaat, maar die mensen moeten ook hun talen kennen."