Crisis in Britse regering voorlopig bezworen, May heeft brexit-noodplan klaar

Premier May en haar ministers bikkelen al maanden over het partnerschap dat de Britten na de brexit in maart volgend jaar met de EU moeten aangaan. Blijven ze alsnog in de douaneunie, of gaan ze een ander soort van samenwerking met de EU aan? Eind vorig jaar engageerde May zich er daarom toe om een noodplan uit te werken. Dat 'backstop plan', dat de Britse regering als een puur theoretische oefening ziet, treedt in werking indien de onderhandelingen nog niet rond zijn wanneer de overgangsperiode in december 2020 eindigt.

Om dat noodplan was deze week heel wat te doen. Vooral voor Noord-Ierland en Ierland zijn de conclusies belangrijk: blijft het Verenigd Koninkrijk in de douaneunie, dan worden de twee voorlopig niet gescheiden door een 'harde grens'. Stappen de Britten eruit, dan komt die grens er in de praktijk wel. 

Intussen heeft May haar noodplan klaar. Kort samengevat: zonder akkoord blijven de Britten in de douaneunie na de overgangsperiode, die in december 2020 eindigt. De regering zou dan in theorie wel vrijhandelsakkoorden kunnen onderhandelen met derde landen, maar mag niets veranderen aan de Europese tarieven aan de buitengrenzen, wat zo'n akkoorden eigenlijk nutteloos maakt. 

Het noodplan zou voor de regering niet langer mogen duren dan een jaar. De Britse regering "verwacht" dat de toekomstige relatie met de EU tegen eind december 2021 beklonken moet zijn. Vooral voor Brexitminister David Davis is dat laatste belangrijk: hij reageerde eerder deze week furieus toen uitlekte dat May geen einddatum had voorzien voor de tijdelijke oplossing. Hij zou ook even met ontslag gedreigd hebben, maar dat laatste lijkt nu van de baan, ook al is de einddatum niet in beton gegoten en heeft May ook geen passage voorzien waarin ze uitlegt wat er gebeurt als er ook na 2021 geen akkoord is met de EU. 

Bovendien is niet duidelijk welke partner beslist wanneer het noodplan eindigt. De harde brexiteers vragen dat het Verenigd Koninkrijk daar unilateraal de stekker kan uittrekken, waarna het volop handelsdeals kan sluiten met derde landen. Maar de EU wil niet het risico lopen dat de Britten eigenhandig een harde grens installeren op het Ierse eiland. De Britse regering "wil daarover praten" met de Europese Unie en spreekt van een "arsenaal aan opties", al is niet duidelijk welke dat zijn. 

De Europese brexitonderhandelaar Michel Barnier heeft via Twitter al laten weten dat hij het voorstel van de Britse regering "verwelkomt". "We zullen het onderzoeken met drie vragen: is het een werkbare situatie om een harde grens te vermijden? Respecteert het de integriteit van de eenheidsmarkt en de douaneunie? En is het noodplan bestand tegen elke storm?"

Guy Verhofstadt, hoofdonderhandelaar voor het Europees parlement, ziet in het noodplan alvast geen "werkbare oplossing" om een harde grens te vermijden. "Een tijdelijk noodplan is geen noodplan, tenzij de uiteindelijke overeenkomst dezelfde is als het noodplan."

Hoe dan ook blijft de Britse regering ervan overtuigd dat het noodplan een theoretische oefening is, omdat Londen en Brussel het eens zullen geraken en het plan dus nooit geactiveerd zal moeten worden. 

De noodoplossing die de EU uitwerkte, is voor de Britten in elk geval onaanvaardbaar. Dat voorziet erin dat Noord-Ierland na de brexit deel blijft uitmaken van de Europese interne markt, in tegenstelling tot de rest van Groot-Brittannië, inclusief Noord-Ierland.