Direct naar artikelinhoud
Netflix

'The Staircase' is true crime zoals je die nooit zag: "Dit is exemplarisch voor justitie"

Een beeld uit 'The Staircase'. De true crime-reeks krijgt nu drie nieuwe aflevering die op Netflix zullen te zien zijn.Beeld rv Netflix

Vergeet Making a Murderer, The Keepers of The Jinx. De moeder van alle true crime-reeksen, en gewoon ook de beste, blijft The Staircase, een reeks uit 2004 die nu drie nieuwe afleveringen krijgt. "Deze zaak is exemplarisch voor hoe justitie werkt, of niet werkt."

Jan Debackere

Op 9 december 2001 vindt Michael Peterson, een succesvol en bemiddeld schrijver en columnist, zijn vrouw Kathleen onderaan de trap, bewusteloos en bloedend. Een telefoontje naar de hulpdiensten komt te laat, de vrouw sterft even later in Petersons armen. Viel ze van de trap, zoals Peterson beweert? Of sloeg hij eerst en duwde hij haar dan van de trap, zoals het gerecht claimt? 

Wat volgt is een wankel onderzoek en een lang proces waarin Peterson wordt veroordeeld voor moord. De Franse Oscarwinnende regisseur Jean-Xavier de Lestrade was er van bij het begin bij en heeft er een bijna acht uur durende documentaire over gemaakt. Het verslag van de misdaad, of ongeval, en de juridische procedure is een beklijvend relaas dat je als kijker op het puntje van je stoel houdt. Het onderzoek wordt uitgespit, pro en contra komen aan bod en je ziet plotwendingen die je in de beste fictiereeks bijna niet voor mogelijk houdt. Fascinerende televisie.

Nadat De Lestrade in 2012 al twee vervolgafleveringen maakte, trok hij vorig jaar opnieuw naar Durham, North Caroline. Er stond een nieuw proces tegen Peterson op de agenda en daar wilde hij bij zijn. Het resultaat is drie nieuwe episodes die een waardig slot vormen voor wellicht een van de beste true crime-reeksen ooit. Al kent het verhaal een juridisch einde dat weinig mensen tevreden stelt. "Het is bizar, ja", zegt Jean-Xavier de Lestrade aan de telefoon. "De juridische waarheid die nu voorligt, ligt volgens mij heel ver van de feitelijke waarheid. Deze zaak kent alleen maar slachtoffers. Michael Peterson, zijn kinderen, de familie van zijn vrouw en het gerecht."

'Als individu sta je vaak machteloos tegenove justitie. Ook al heb je dan veel geld om de beste advocaten te betalen, als men wil, laat men je veroordelen'
Jean-Xavier de Lestrade, Oscarwinnende regisseur

Wat trok u zo aan in deze zaak?

"Dit is een verhaal dat veel verder gaat dan alleen maar een moordzaak. Deze documentaire gaat over hoe het gerecht werkt. Het ging over een bekende blanke schrijver die veel geld had om zich goed te verdedigen. Ik wou zien wat dat betekende. Mijn vorige documentaire (Murder on a Sunday Morning, JDB) ging over een zwarte jongen die ervan beschuldigd werd een blanke toeriste vermoord te hebben in Florida. Ook toen wilde ik tonen hoe het gerecht werkt. Mijn documentaires moeten een reflectie op justitie zijn."

U schetst een weinig fraai beeld van de Amerikaanse justitie.  

"Van het gerecht verwacht je dat het sociaal weefsel herstelt nadat er een misdaad is gepleegd. Daarvoor moet je een beschuldigde hebben die veroordeeld wordt nadat er bewijzen zijn gevonden. Op die manier kan ook het slachtoffer en zijn familie zich beter voelen. 

"De voorwaarde is dan wel dat het gerecht alles in het werk stelt om de waarheid te vinden. Men moet à charge en à décharge zoeken. In de zaak van Michael Peterson is dat nooit gebeurd. Volgens het gerecht en de politie was Michael schuldig en men heeft alles in het werk gesteld om hem te laten veroordelen. Dat zie je bijvoorbeeld perfect bij de DNA-test. Men wilde de waarheid niet kennen."

The StaircaseBeeld rv Netflix

Reeksen als Making a Murderer of de podcast Serial willen de onschuld aantonen van mensen die veroordeeld zijn. Was dat ook uw opzet toen u aan deze zaak begon?

"Nee. Ik ben geen rechter, onderzoeksrechter of politieagent. Ik wilde tonen hoe de juridische mallemolen werkt en hoe je daar als individu vaak machteloos tegenover staat, ook al heb je dan veel geld om de beste advocaten te betalen. Als men wil, laat men je veroordelen. In deze zaak heeft men de jury voorgelogen, bewijzen gefabriceerd,… Dat is voor mij het meest ontgoochelende, wat mij het meest schandaliseert. Het is ook niet iets dat je alleen in deze zaak ziet. Er zijn vele andere voorbeelden. De zaak-Peterson is exemplarisch voor hoe justitie werkt, of niet werkt."

'Het is moeilijker geworden om sterke verhalen te vinden die verschillende afleveringen lang kunnen boeien'
Jean-Xavier de Lestrade, Oscarwinnende regisseur

Kijkt u naar andere true crime-reeksen?

"Ik heb Making a Murderer, The Keepers en The Jinx gezien. Vooral van The Keepers hou ik erg veel. Daar heb je zo'n sterke personages. Dat is ook de sterkte van deze reeksen: je kunt lang bij de hoofdfiguren blijven, ze door de tijd zien evolueren. In korte formats lukt dat veel moeilijker. Dat is ook de verdienste van The Staircase: wij hebben getoond dat je zo'n verhalen in documentairereeksen kunt tonen. 

"Vandaag is het wel moeilijker geworden om sterke verhalen te vinden die verschillende afleveringen lang kunnen boeien. Het moet een groter verhaal zijn dan alleen dat van de personages. Als dat het geval is, kunnen zo'n verhalen veel vertellen over onze samenleving. Anders blijf je bij het fait divers en wordt het entertainment. Dan schiet je je doel voorbij."

U hebt Michael Peterson ongeveer vijftien jaar gevolgd. Hoe moeilijk is het om op de duur afstand te houden?

"Tijdens de laatste draaiperiode was het moeilijker om de goede afstand te bewaren. Je kent elkaar al lang, je voelt iemand aan. Maar toch is afstand houden noodzakelijk als documentairemaker, al is het vaak een moeilijk evenwicht. Om toegang te krijgen en mensen iets te laten vertellen, moet je een sterke band hebben en elkaar vertrouwen. Maar tegelijkertijd mag je niet de beste vrienden zijn, anders moet je misschien ooit verraad plegen."

'Iedereen vormt zich snel een mening over schuld of onschuld. Daarbij vertrekt men altijd vanuit het eigen leven en ervaringen'
Jean-Xavier de Lestrade, Oscarwinnende regisseur

Denkt u dat hij zijn vrouw vermoord heeft?

"Ik ben geneigd te denken van niet. Volgens mij was het geen misdaad. Ik kom er niet toe een logisch en coherent scenario uit te bouwen dat me toelaat te verklaren hoe je zo'n verwondingen kan hebben en zo sterft. Kathleen had veel verwondingen, maar het waren allemaal vrij oppervlakkige. Het was ook geen val van de trap, volgens mij. Maar helemaal zeker ben ik natuurlijk niet. Je kent iemand nooit helemaal. Er blijft altijd twijfel. 

"Los van wat ik denk, hoop ik vooral dat de kijker zich tot op het einde vrij voelt om te denken wat hij wil. Dat is de reden waarom een reeks als The Staircase veel debat opwekt. Iedereen vormt zich snel een mening over schuld of onschuld. Daarbij vertrekt men altijd vanuit het eigen leven en ervaringen."

Hebt u nog contact met Michael Peterson? 

"Ja. Hij is wat ongerust omdat alle afleveringen nu op Netflix komen en zijn verhaal opnieuw veel aandacht zal krijgen. Hij verlangt naar rust. Maar aan de andere kant heeft de documentaire hem vroeger ook overeind gehouden. In de gevangenis kreeg hij brieven van mensen overal ter wereld die hem steunden. Dat gaf hem moed om vol te houden.

"Het is ook bewonderenswaardig hoe hij met deze zaak is omgegaan. Hij woonde in een groot huis, had veel geld en een uitgebreid sociaal leven. Nu woont hij zonder geld in een klein appartementje aan de rand van de stad en heeft hij maar met twee, drie mensen contact. En toch klaagt hij nooit. Hij aanvaardt het."

Komt er nog een vervolg?

"Nee. Het is gedaan. Ik had beloofd het verhaal te filmen tot de juridische strijd helemaal afgerond is. Dat heeft iets langer geduurd dan ik dacht, maar dat einde is er nu wel. Al is het niet dé waarheid over wat er die nacht gebeurd is."

Alle afleveringen van The Staircase zijn vanaf vandaag te bekijken op Netflix.