"We moeten allemaal strijders worden": waarom Jonathan Holslag bij het leger gaat

"Ja, natuurlijk is het mogelijk om de levensduur van de F-16 te verlengen”, zegt Jonathan Holslag. “Alleen zal het toestel onze piloten niet meer dezelfde veiligheid bieden. De vraag is dus wie de politieke verantwoordelijkheid wil nemen om die piloten, die ook vrouwen en kinderen hebben, nog in een F-16 naar vijandig gebied te sturen.”

De nu 36-jarige Jonathan Holslag, professor internationale politiek, geeft nog tot eind dit jaar les aan de VUB – straks vertelt hij waarom hij daar tijdelijk mee stopt – maar staat ook internationaal stevig op de kaart. Zijn volgende boek, A Political History of the World, verschijnt bij Penguin en zal worden aangeprezen door de legendarische Amerikaanse diplomaat Henry Kissinger. Onderwerp van het boek: 3.000 jaar oorlog en vrede. Die grote greep typeert Holslag. Hij is de man van de geopolitiek. Met hem kun je in twee uur tijd een hele wereldreis maken, terwijl je op een terras zit voor het Brusselse Zuid-Station – na het interview vertrekt hij naar Amsterdam, om de overheid te adviseren over leiderschap in de 21ste eeuw.

Wie is Jonathan Holslag?

* geboren op 15 juni 1981 in Hamont-Achel

* professor internationale politiek aan de VUB

* geniet grote faam als China-kenner

* lid van Zeno’s Kernkabinet

* zijn volgende boek, A Political History of the World, verschijnt dit jaar bij Penguin

Onze reis op dat terras, onder een stralende ochtendzon, begint in België. Bij de gelekte mails die de plannen van minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) om de F-35 aan te kopen, willen dwarsbomen. Waar de valse mails van sp.a-voorzitter John Crombez vandaan kwamen, weet Holslag niet. Maar dat de Fransen, die met hun Dassault Rafale een concurrent voor de F-35 maken, bij de eerste gelekte mails betrokken waren, staat voor hem als een paal boven water.

“Natuurlijk is dat zo”, zegt hij. “Zeker in het begin. Ondertussen denk ik dat ook militaire vakbondslui erbij betrokken zijn. En Belgische bedrijven die bij de bestelling van de F-35 achter het net vissen. Men wil het dossier compromitteren. Terwijl de aanbestedingsprocedure net heel transparant is verlopen.”

En de vervanging is nodig, vindt u.

“Ik vind van wel. We hebben modernere vliegtuigen nodig. Of dat de F-35 moet zijn, laat ik in het midden. Maar we moeten rekening houden met de moderne luchtafweer, waar oude vliegtuigen zoals de F-16 niet tegen opgewassen zijn. Eerder dit jaar werd boven Syrië nog een moderne F-16 van de Israëlische luchtmacht uit de lucht geschoten. Dat geeft aan hoe kwetsbaar die vliegtuigen zijn. Wij opereren nu boven Europa, maar ook boven de Baltische staten, bij de gratie van de Russische president Vladimir Poetin.”

Poetin kan ons uit de lucht halen?

“Ja. Zijn luchtdoelsystemen zijn daar perfect toe in staat. Hij doet dat vooralsnog niet, om escalatie te vermijden. Maar dat hij het kan, beperkt de bewegingsvrijheid van onze F-16. Als we onze gevechtsvliegtuigen ooit nog buiten Europa willen inzetten, moeten we die F-16 vervangen. Al zullen pacifisten zeggen dat het niet nodig is om buiten Europa te kunnen opereren.”

U bent geen pacifist.

“Nee. Ik vind vrede een nobel doel, maar de veiligheid van Europa zullen we niet alleen met vreedzame middelen kunnen blijven afdwingen. De voorbije decennia was onze veiligheid niet zozeer het resultaat van wereldvrede, maar van macht. Niemand kon ons raken, op een eenzame terrorist na. Wij waren ongenaakbaar voor belangrijke rivalen. Dat is aan het veranderen.”

Mede omdat de VS ons loslaten?

“Door de opmars van China gaat de focus van de Verenigde Staten naar het Oosten. Ook al omdat ze op zwart zaad zitten en dus moeten kiezen welke middelen ze operationeel houden en waar ze dat doen: nabij Europa of in de Stille Oceaan. En de prioriteit is duidelijk: ze kiezen voor de beveiliging van de Stille Oceaan.”

Ze vinden het belangrijker om zichzelf te verdedigen tegen China dan om Europa te verdedigen tegen wie dan ook?

“Absoluut. Zij zullen hier actief blijven, maar door de Chinese groei en militaire opmars moeten ze hun capaciteit naar het Oosten verschuiven. Daarin schuilt een kans voor Europa, om meer evenwicht te brengen in het transatlantisch bondgenootschap. Onze afhankelijkheid van de Amerikanen was onhoudbaar en een welvarende samenleving onwaardig. Nu worden we gedwongen om onze verantwoordelijkheid te nemen. En ook kleine landen zoals België hebben daar een rol in.”

Ligt het aan president Donald Trump dat de Amerikanen deze bocht nemen?

“Nee, zijn voorganger Barack Obama had die koerswijziging al ingezet. Het verschil is dat Trump duidelijk meer gaat investeren in zijn krijgsmacht om slagkracht te behouden. Maar de trendbreuk was zichtbaar onder Obama. Daarom was Obama terughoudend om tussenbeide te komen in Syrië en Libië. Amerika moet in het reine komen met het feit dat er meer rivalen zijn, die zich beter uitrusten.”

Gaat de ontmoeting van Trump en de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un dinsdag door, denkt u?

“Ja, het wordt te moeilijk voor beide partijen om nog terug te krabbelen. De ontmoeting biedt een kans aan beide partijen. De Noord-Koreanen beseffen dat hun internationale raketten toch nooit aanvaard zouden worden, en de Amerikanen beseffen dat Noord-Korea ongelukkig is met de betutteling door Peking. Ik denk dat deze ontmoeting het begin kan worden van een diplomatieke revolutie.”

Hoezo dan wel?

“Als de Amerikanen het slim spelen, halen ze Noord-Korea voor een stukje weg uit het Chinese kamp. Dat is immers het spel van de eeuw: de Amerikanen en de Chinezen die bikkelen om dominantie in de Stille Oceaan. Beide partijen werken aan raketten met een reikwijdte van 2.500 kilometer. Ook de cyberoorlogvoering neemt toe: China heeft 110.000 cyberstrijders, de VS 65.000. In dat licht biedt de ontmoeting van Trump en Kim Jong-un de Amerikanen een kans om hun invloed in de regio te verdedigen.”

Leidt die ontmoeting de aandacht niet af van het feit dat Noord-Korea een dictatuur is, waar dissidenten in kampen worden opgesloten?

“Dat is waar. Ik denk dat de Amerikanen voor Noord-Korea mikken op een scenario zoals dat in Myanmar, met de generaals als hoeders van de stabiliteit. Voor Kim Jong-un is dit een interessant moment, omdat de Chinese economie stilaan verzadigd is. De wereld zoekt nieuwe lagelonenkolonies, zoals China dat lang was. Dat kan Noord-Korea aangrijpen om de economie snel te openen en investeringen binnen te halen.”

En die kampen neemt de wereld erbij?

“Kampen gaan niet van vandaag op morgen dicht. Pas als het Noord-Koreaanse regime meer economische legitimiteit heeft bij de eigen bevolking, zullen ze hun politiek kunnen matigen. Zo is dat in China gegaan. Al is daar, na een paar decennia vooruitgang, weer meer censuur en repressie. In dat soort transities is de sleutel altijd economisch succes. Een land dat zich welvarend voelt, gaat iets makkelijker om met politieke diversiteit.”

Is het dan geen goede zaak om lageloonarbeid binnenkort inderdaad naar Noord-Korea te verhuizen?

“Zo ver ga ik niet. Ik vind dat we een land als Noord-Korea de kans moeten geven om zich open te stellen. Wij hebben onze democratieën ook niet in één nacht opgebouwd. We moeten Noord-Korea dus de kans geven om te evolueren in de goede richting. Maar tegelijk moet Europa de eigen economische fundamenten verstevigen. En als we handel drijven, mogen we onze waarden en principes niet verloochenen.”

Vandaar uw afkeer van Primark.

“Wij moeten die spotgoedkope producten uit China en Bangladesh weren. Wij moeten de lat voor onszelf hoger leggen, qua moraliteit en principes en burgerschap. De manier waarop je handel drijft en je markt organiseert, moet een spiegel zijn van je waarden en normen. Dat impliceert dat je kansen moet bieden aan ondernemers die waardigheid, creativiteit, schoonheid en duurzaamheid hoog in het vaandel voeren. En dat je moet handel drijven met landen die stappen zetten in de richting van onze waarden.”

Maar heeft onze consumptie van goedkope producten de voorbije decennia niet geholpen om honderden miljoenen Chinezen uit de armoede te tillen?

“Toch moeten we het anders aanpakken. Vandaag is het probleem dat onze fabrieken verdwijnen zodra we onze kennis delen. Dat is niet gezond. We moeten proberen om dankzij de vierde technologische revolutie hier dezelfde dingen op een betere en duurzamere manier te produceren. Als we op die manier meer veerkracht ontwikkelen, kunnen we onze kennis delen zonder zelf te verzwakken. Zo kunnen we armere landen helpen om hun industrie uit te bouwen, zonder dat die van ons eraan gaat.”

Maar nogmaals: is lageloonarbeid geen fase waar een land doorheen moet om zich te kunnen ontwikkelen?

“Ik pleit voor een andere manier van denken over globalisering. Want anders lopen we het risico dat nog meer landen van hun dictatuur een concurrentieel voordeel maken. Dat hebben de Russen en golfstaten met energie, en China, dat weer naar een dictatuur verglijdt, met het staatskapitalisme. Wat Europa betreft, pleit ik voor meer patriottisme: wij moeten een economie nastreven die strookt met ons idee van waardigheid. Als de ziel en de strijdlust en het burgerschap van mensen verdwijnt, ben je eraan. Dat is een belangrijke les uit de geschiedenis.”

Veel radicaal-rechtse politici, van Tom Van Grieken van Vlaams Belang tot Marine Le Pen van het Front National, noemen zich tegenwoordig ook patriotten.

“Wat zij vertellen, heeft daar niets mee te maken.”

Toch schreef u vorig jaar een inleiding bij een boek van Tom Van Grieken. Waar u trouwens veel kritiek voor kreeg van een aantal collega’s.

“Die kritiek viel nog mee. Ik kan dat ook wel hebben. En ik heb in die inleiding duidelijk geschreven dat Tom Van Grieken mensen vooral bevestigt in hun lethargie en passiviteit. Wat rechts, van Vlaams Belang tot N-VA, doet, is mensen een alibi geven om niets te doen. Extreemlinks bezondigt zich daar ook aan. Ze zeggen allemaal: ‘Onze samenleving is kwetsbaar, mensen, maar het is uw schuld niet.’ Het zijn de migranten, het is de Europese Unie, het zijn de kapitalisten. Ze hebben duizend-en-één zwartepieten.”

Wat is patriottisme dan voor u?

“Jezelf afvragen: wat kan ik beter doen? Niet naar de Primark gaan, bijvoorbeeld, maar de lokale economie ondersteunen. Dat is iets helemaal anders dan het nationalisme van het Vlaams Belang en de N-VA, want dat is: iedereen naar de Primark en drie soldaten voor de ingang. Dat is een vorm van decadentie die heel diep zit in onze samenleving. De beveiliging van de overconsumptie. Patriottisme is mensen aanzetten om die levenswijze ter discussie te stellen en beter te doen. Patriottisme is mensen wijzen op plicht en burgerschap. Zelf sterker worden.”

Waar ziet u dat in de politiek?

“Nergens. Alleen de Franse president Emmanuel Macron geeft af en toe wat impulsen in die richting. Maar voor mij is dat de kern van je macht en kracht als samenleving. Of je nu Aristoteles leest, Cicero, of Salustius, of andere klassieke auteurs: alles hangt af van de ambitie en de nobelheid van je burgers. Daarom vind ik het zo raar dat mensen die beweren dat ze hun klassiekers kennen, en die af en toe wat Latijnse citaatjes rondstrooien, een beleid voeren dat daar haaks op staat.”

Pleit u voor een ethisch reveil?

“Ik vind het eigenaardig dat mensen dat als onwezenlijk beschouwen. Dat is tekenend voor de beschavingscrisis waarin wij verkeren. Lees Sun Tzu, Seneca, Machiavelli, Mazzini: de voorwaarde om je macht te behouden, is de civitas, de burgerzin, de deugd. Daarom is dit nationalisme een zwaktebod, en schijnleiderschap een indicatie van moreel verval.”

Wat vond u van de brief van de Belgische rectoren naar aanleiding van de uitspraken van N-VA-voorzitter Bart De Wever over Mawda?

“Als een kind sterft, is er maar één beschaafde reactie. En dat is sereniteit. Punt. Dat is niet gebeurd, en dat zegt veel over onze samenleving, niet alleen over deze of gene politicus. Het wijst erop dat wij voor een stuk de menselijke waardigheid en onze empathie verloren hebben.”

Neemt u dat De Wever kwalijk?

“De vraag is: wie is De Wever? Is hij een persoon die de bedding van onze samenleving probeert te verleggen, of is hij een kind van zijn tijd? Ik denk het laatste. De Wever laat zich meedrijven op een stroom, hij is een symptoom van deze samenleving. Ik heb al hard op hem geschoten, maar hij is ook mee het slachtoffer van de tijd waarin wij leven. Hij heeft een mandaat van een bevolking die niet wil vechten. De meeste politici zouden in zijn plaats hetzelfde doen. Maar dat is geen goed leiderschap.”

Wat vond u van de uitspraken van staatssecretaris Theo Francken, die zegt dat we artikel 3 van het Europees verdrag voor de rechten van de mens moeten “omzeilen” in de strijd tegen illegale migratie?

“Francken stelt de juiste diagnose: de bevolkingsexplosie in Afrika is een bedreiging. Een verzwakt Europa, met veel werkloosheid, kan die migratiestromen niet aan. De vraag is of pushbacks en prikkeldraad dat oplossen. Met die maatregelen kopen we wat tijd, meer niet. Het is ook zwak om mensen naar Algerije of Tunesië te sturen. We geven die regimes wat geld om kampen te bouwen, terwijl je weet dat de samenleving in die landen naar de knoppen gaat. Zeggen dat je het zo oplost, is demagogie. De volgende generaties zullen het volle pond krijgen.”

Hoe bedoelt u?

“Algerije en Tunesië, waar we onze vluchtelingen heen willen sturen, zijn zwak en dreigen op termijn te destabiliseren. Dan komen die vluchtelingen terug naar hier, en alle vluchtelingen die daar nog achter zitten, in Afrika. Tegen 2050 zijn er drie miljard mensen aan de andere kant van de Middellandse Zee, en die zullen naar hier willen komen. Wat we nu zien, is nog maar een piepklein stukje van de voorhoede. Behalve de opmars van China is de bevolkingsexplosie in Afrika dé grote uitdaging voor Europa.”

Kan de migratiecrisis de Europese Unie kapot maken?

“Daar bestaat geen twijfel over. Ook andere beschavingen, waaronder het Romeinse Rijk, zijn ingestort onder migratiedruk. Het beeld voor Europa is momenteel somber. Wij zullen moeten vechten om te overleven. Eén: onze waardigheid herstellen. Twee: onze waarden op scherp stellen. Drie: de economie verstevigen. Vier: middels een sterke diplomatie een positieve Europese invloedssfeer bouwen. En vijf: de harde militaire macht behouden om je te verdedigen. Niet wegkruipen achter draad, dus.”

Wat moeten we dan doen met Afrika?

“Ik blijf het herhalen: eerst onze eigen economie versterken. En dan investeren in het succes van landen zoals Marokko, Tunesië, Egypte, Algerije… Zodat de middenklasse daar de kans krijgt om zich te ontwikkelen. Wij moeten onze invloedssfeer uitbreiden naar Noord-Afrika. De domste buitenlandse politiek is het sponsoren van dictaturen. Als je dat doet, krijg je vroeg of laat problemen zoals in Libië en Syrië. Dan krijg je onveiligheid en vluchtelingen en onzekerheid. Autoritaire leiders steunen is kortzichtig en naïef.”

Wat met mensenrechten, zoals dat artikel 3?

“Op mensenrechten mogen we geen millimeter toegeven. Geen millimeter. Wij mogen geen vrijheden overboord kieperen waar we honderden jaren voor gevochten hebben.”

In ruil voor meer veiligheid misschien wel? Is dat geen realpolitiek?

“Dat zeggen alleen mensen die niet weten wat realpolitiek is. Voor mij is machtspolitiek de kunst om idealen te verbinden met machtsinstrumenten. Dat moeten onze leiders uitleggen, dat we zelfs onder migratiedruk onze waarden niet mogen verloochenen. Wij kunnen niet verwachten dat alle landen morgen onze waarden aanvaarden, maar achteruitgang zoals nu in Egypte of Algerije of Turkije mogen wij niet aanvaarden.”

Maar we hebben de Turkse president Erdogan toch nodig, om de vluchtelingen tegen te houden? Hij zal het niet op prijs stellen als wij moeilijk doen.

“Nee, maar ook voor Turkije geldt dat wij verregaande economische samenwerking kunnen koppelen aan bepaalde voorwaarden: meer investeringen in ruil voor meer persvrijheid, bijvoorbeeld. Als je landen een uitweg uit de dictatuur wilt bieden, moet je hen ruimte geven. Als je hen in het nauw drijft, wordt de situatie doorgaans nog erger.”

Staan dictators daarvoor open?

“Wel als je hen een geleidelijke overgangsperiode biedt, door de economie te helpen uitbouwen. Het ergste is een sterke leider in een zwak land, dat wordt een dictator. Kijk naar Poetin in Rusland, naar Abdel Fatah el-Sissi in Egypte. Alleen maar met het vingertje zwaaien, zonder echt te investeren, zoals Europa de voorbije decennia heeft gedaan, werkt niet. Zeker niet als je, zoals Europa, ondertussen ook een ravage maakt van de eigen economie.”

Doet Europa dat?

“Absoluut. Kijk naar het Verenigd Koninkrijk: die trekken nu met de bedelstaf naar China en de Golfstaten om na de brexit nog investeringen aan te trekken. Kijk naar wat Viktor Orban doet in Hongarije: ook hij bakt zoete broodjes met de Communistische Partij van China en de Russen. Ook de deals die Europa volgens sommigen moet maken met Turkije, Egypte en Algerije passen in dat rijtje. Wij verkopen onszelf aan landen die radicalisme en dictatuur prediken. Ik snap dat niet. Politici zoals Viktor Orban en Boris Johnson maken van Europa een economisch bordeel. En dan maar met de vlag zwaaien.”

Hoe kijkt u naar het populistisch verzet tegen de bureaucratische Europese Unie, die door sommigen bijna als een soort bezetter wordt ervaren?

“De inmenging van dictators is erger dan de inmenging door de EU. Ik heb de voorbije jaren de meeste Europese landen bezocht, en Orban is corrupt tot in de naad. Kijk maar eens naar de vastgoedsector in Hongarije, of naar de manier waarop hij zich de media toe-eigent. Poetin doet dat ook, nationalisme kapen voor eigen gewin. En ondertussen de eigen economie verknechten. Eigenlijk zijn dat politieke pooiers.”

Begrijpt u dat de Italianen zo massaal voor populisten hebben gestemd?

“Ik vond de reactie van Europees commissaris Günther Oettinger, dat de Italianen niet op populisten mogen stemmen, getuigen van een onvoorstelbare wereldvreemdheid en arrogantie. De Noordwest-Europese club moet eens beseffen dat ze een deel van hun export en groei te danken hebben aan Zuid-Europese landen. Stel dat de euro het ooit begeeft en de Duitsers en de Nederlanders met een nieuwe munt beginnen, dan gaat die binnen de kortste keren door het plafond en zal de export smelten als sneeuw voor de zon.”

Hoort ons land bij die Noordwest-Europese club?

“Sommige mensen dromen daarvan. Maar onze economie is te zwak. Ook de Vlaamse. Onze regeringen hebben geen benul waarmee ze bezig zijn. Dat er meer private jobs zijn, klopt bijvoorbeeld niet. Sinds 2009 is 75 procent van de nieuwe jobs gecreëerd in de publieke sector. En de private sectoren waar de jobcreatie is toegenomen, teren voor bijna de helft op overheidsgeld. Dat vergeten de werkgevers van VOKA soms als ze oproepen tot minder publieke uitgaven: dat bijna de helft van het klantenbestand van hun bedrijven voor de overheid werkt. Ik ben prof aan de VUB, als ik geld uitgeef, is dat overheidsgeld.”

Tussen haakjes: klopt het dat u weggaat bij de VUB?

“Ik neem een sabbatjaar. Omdat ik problemen heb met de manier waarop het onderwijs aan de Vlaamse universiteiten wordt georganiseerd. We slagen er te weinig in om jongeren echt sterker te maken. We emanciperen te weinig. Te veel studenten komen als analfabeet binnen en gaan als analfabeet weer buiten.”

Echt? Als analfabeet?

“Ja. Wat ik nu zeg is hard, maar velen kunnen niet deftig lezen of schrijven, en slagen er niet in een standpunt grondig te onderbouwen. U moet eens een aantal masterproeven lezen: om te huilen. De groepen worden te groot, als prof heb je geen tijd meer om studenten echt te begeleiden. Wij leren onze studenten niet meer kritisch te denken. Kwaliteit is niet meer de prioriteit. Per student geven we steeds minder uit en gaat er meer naar administratie. Dat is nefast.”

Wat gaat u doen tijdens dat sabbatjaar?

“Ik heb gelukkig een leven buiten de universiteit, maar ik wil vooral lezen en studeren en schrijven. Eigenlijk zou iedere prof dat geregeld moeten doen. ”

Keert u nog terug naar de VUB, of vertrekt u op termijn naar het buitenland?

“Als ik kan doen wat nodig is, tijd investeren in studenten zonder te veel procedures en bureaucratie, keer ik zeker terug. Ik vind lesgeven een uitermate belangrijke opdracht, heb fantastische collega’s en ik hou van mijn universiteit. Naar het buitenland gaan doe ik niet. Dat zou te gemakkelijk zijn.”

Wat als Harvard belt?

“Dat is al gebeurd, en dan weiger ik. Ik heb ook al aanbiedingen gehad van universiteiten in Singapore en van een aantal grote bedrijven, maar ik weiger dat. Wat mijn leven interessant maakt, is vechten voor iets wat ik belangrijk vind. En dat wil ik hier doen.”

Is uw jongensdroom uitgekomen?

(lacht) “Nee, want ik wilde eigenlijk boswachter worden. Maar ik geniet van mijn job als prof, van de combinatie met wat beleid en vele andere dingen. En er komt nog wat bij: ik word deze zomer reservist bij het leger. In juli zal ik een maand vakantie opofferen aan tactische opleiding.”

U gaat bij het leger? Waarom?

“Omdat ik vind dat we defensie ernstig moeten nemen. Er is te veel met onze militairen gesold. Ik ga een positie krijgen als reserveofficier en zal de stafchef wat advies geven op het vlak van strategie. Maar ik ga ook de fysieke trainingen doen. Ik zie een opleiding paracommando zeker zitten. Ik vind dat een mooi Europees ideaal: een sterke geest in een sterk, strijdvaardig lichaam. Wij leven in interessante tijden. Ik vind het boeiend om na te denken over wat wij als individuen kunnen doen.”

Geef eens een paar tips.

“Wij moeten allemaal strijders worden, dat is de essentie. Wij moeten vanuit liefde, wijsheid en kracht vechten voor de menselijkheid van onze samenleving. Daarom moeten wij elke dag even stilstaan bij wat we doen. Ook is het goed om elke dag te studeren. De manier waarop we werken en geld uitgeven, moet de samenleving in de goede richting sturen. Idealisme is een deugd, en geen zwakte. En mijn laatste tip: wees mens, in geest én lichaam.”

Naar de fitness met z’n allen.

“Ik probeer elke dag aan sport te doen. Veel jongeren dragen geen zorg meer voor hun lijf. In Athene zag ik onlangs de Poseidon, dat prachtige bronzen beeld, met allemaal potloodmannetjes en papzakken eromheen. Tieners waren dat. Het is tekenend voor het afbrokkelen van onze menselijke fierheid. Kijk maar eens hoeveel mensen hun schouders laten hangen.”

Nu klinkt u zoals de Canadese psycholoog Jordan Peterson, de nieuwe held van rechtse blanke mannen, die in zijn boek met leefregels iedereen aanraadt om de schouders te rechten.

“Volledig terecht. Het is goed om je houding te verzorgen.”

Als het oorlog wordt, gaat u dan vechten?

“Sowieso. Elke burger zou dat eigenlijk moeten doen, net zoals de meeste van onze grootouders dat hebben gedaan. De belangrijkste strijd zullen we moeten voeren met ons hoofd, maar soms moet je ook durven. Onlangs heb ik zo in Brussel een meisje in de tram afgeschermd omdat ze door jongeren werd lastiggevallen. Ik vind dat elke man op zo’n moment tussenbeide moet komen.”

Men kan u beter niet overvallen?

(lacht) “Dat lijkt mij het beste. Dat zou lastig zijn voor de overvaller.”

Beheerst u een gevechtssport?

“Zeker. Maar ik ga niet alles aan uw neus hangen.”

Zet uw band met het leger uw pleidooi voor de vervanging van de F-16 niet in een verdacht daglicht? U zit in de zak van het leger, zullen velen denken.

“Ik zit in de zak van niemand. Ik geef advies aan Europees commissaris Frans Timmermans en ik denk dat weinigen zo kritisch zijn voor de Commissie. Ik werk voor de VUB en ik denk dat weinigen zo kritisch zijn voor de VUB. Het denken mag zich niet onderwerpen, hè, zolang het maar respectvol blijft. Wees maar gerust dat ik bij het leger mijn mond niet zal houden. Het is niet omdat je je engageert voor iets of iemand dat je jezelf tot slaaf maakt.”