De vijf boeken die het leven van Bart Somers hebben veranderd

Bart Somers is vorig jaar gekozen als "beste burgemeester ter wereld", een beloning voor zijn inzet voor zijn geliefde Mechelen. Daarnaast leidt hij de fractie van Open VLD in het Vlaams Parlement. Een bezige bij, dus. Toch vindt hij tijd om geregeld een boek vast te pakken. "Voor mij is dat de grootste vorm van ontspanning", zegt hij. "Ik lees heel veel: romans, geschiedenis, politiek, ... Ik máák er tijd voor. 's Nachts in bed, in bad, in de trein, op het vliegtuig, op reis, ... Soms heb ik het gevoel dat het wat dwangmatig is."

"Het liefst lees ik romans. Je leeft je in in de wereld van iemand anders. Dat is heel leerrijk. Door literatuur begrijp je veel meer over de samenleving dan door vakliteratuur te lezen."

Vijf favoriete boeken eruit pikken, is niet makkelijk voor Bart Somers. "Er zijn zoveel fantastische boeken die bepalend zijn geweest." Toch heeft hij voor VRT NWS een poging gedaan.

De geschiedenis van het verval van de Habsburgse monarchie, gezien door de ogen van het hoofdpersonnage. "Dit is een van de boeken die het Habsburgse Rijk briljant beschrijven", zegt Bart Somers. "Dat was eigenlijk een soort Europese Unie avant la lettre, waarin heel wat culturen en volkeren samenleefden."

"Joseph Roth beschrijft dat vanuit een burgerlijke cultuur die waarden en tradities omarmt, maar die is kapotgemaakt door het communisme en het fascisme van de 20e eeuw." "Radetzkymars" roept bij Bart Somers een nostalgisch gevoel op. "Neem steden als Bratislava, Praag, Krakau of Gdansk. Daar vind je een soort internationalisme dat meer authenticiteit oproept dan je vandaag in West-Europa vindt", zegt hij. "Ik idealiseer dat niet, maar schat het naar waarde. Mensen in het Habsburgse Rijk leefden niet op een eiland, maar mét en dóór elkaar."

In dit autobiografisch werk beschijft de Peruaanse schrijver zijn kandidatuur voor de presidentsverkiezingen in 1990. De liberaal verloor die toen verrassend van Alberto Fujimori.

"Vargas Llosa vertelt over de kiesstrijd die hij toen heeft verloren",  vertelt Bart Somers. "Ik heb dat gelezen als jong politicus. Vargas Llosa zet zijn eigen liberale boodschap af tegen het rauwe kapitalisme op het Zuid-Amerikaanse continent, dat toen nog kreunde onder militaire dictatuur en extreemlinks geweld. Hij getuigt over zijn onmogelijke strijd, hoe moeilijk die is en hoe tijdens de verkiezingscampagnes keuzes worden gemaakt. Vanuit politiek oogpunt was dat voor mij een revelatie."

In "De welwillenden" vertelt een SS-officier zijn verhaal van tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij hij een rol in de Holocaust heeft gespeeld. "Echt confrontrerend", vertelt Bart Somers. "Je leest hoe iemand in een systeem het meest verwerpelijke begint te zien als een job die moet gebeuren. Dat wordt in het boek beschreven op een koude, journalistieke manier."

"In Mechelen kun je hetzelfde ervaren in de Kazerne Dossin, het Memoriaal, museum en documentatiecentrum over de Holocaust en de mensenrechten: hoe gemakkelijk mensen in de greep van extreem ideeëngoed komen en hoe kwetsbaar het humanisme is." Bart Somers beschouwt de daders niet als sadisten of psychopaten. "Het gaat niet om een ander soort mensen. Je kan dus niet zomaar wegkijken in tijden van problemen. In elk geval zeggen zulke verhalen veel over de menselijke natuur, en jammer genoeg heeft de geschiedenis zich herhaald. Denk maar aan Rwanda of Joegoslavië."

"Ik vind Boon een schitterende auteur", vertelt Somers. "Dit boek gaat over de opstand van de Nederlanden, de enige opstand die naam waardig die er ooit in Vlaanderen was: tegen het gezag, tegen de godsdienst en tegen een vreemde heerser. Dat heeft geleid tot de grootste exodus uit onze geschiedenis."

In de 16e-17e eeuw vlichtten meer dan 100.000 mensen vanuit de Zuidelijke Nederlanden naar het Noorden, waar ze mee aan de basis hebben gelegen van de Gouden Eeuw. "Vlamingen waren toen zelf politieke vluchtelingen", aldus Somers. "Boon heeft dit allemaal prachtig beschreven, en zijn boek kan je veel over onverdraagzaamheid leren."

"Dit is een klassieker die ik als tiener heb gelezen. Een échte openbaring voor mij", zegt Bart Somers. "George Orwell heeft zich vanuit een links idealislme geëngageerd in de Spaanse burgeroorlog, maar is gedeillusioneerd geraakt. Zijn "1984" is een zeer politiek en maatschappijkritisch boek."

"Het gaat over hoe het individu vernietigd wordt in functie van een maatschappelijke droom. Het toont ook hoe taal wordt misbruikt om net het omgekeerde te bereiken van wat je zegt. Ook vandaag hoor je vaak dat de vrijheid van meningsuiting moet worden beschermd door die vrijheid net in te perken."