Respect voor koning Leopold II... in Congo

Terwijl in het vroegere ‘moederland’ België de emoties soms hoog oplaaien over de ‘massamoorden’ door Leopold II, de Belgische Koning die van 1885 tot 1908 heerste over Congo-Vrijstaat, kijken alvast de Congolese autoriteiten helemaal anders aan tegen dat verleden. Leopold II blijft voor hen ‘le père de la nation’, de ‘vader van de natie’. Zo wordt het immers tot vandaag aangeleerd in de Congolese geschiedenislessen. Toch noemen historici wereldwijd, ook enkele Congolese, hem ronduit een massamoordenaar, verantwoordelijk voor twee tot drie miljoen, mogelijk veel meer, doden rond de eeuwwisseling in Congo-Vrijstaat. Maar alvast de huidige machthebbers en blijkbaar het overgrote deel van de Congolese bevolking stellen zich daar vandaag geen vragen bij.

De opening van het gloednieuwe ambtsgebouw voor de provinciegouverneur in Lubumbashi vorige week, door president Kabila, is het zoveelste voorbeeld van hoe Congo met zijn verleden omspringt.

Het grotendeels glazen gebouw, van Chinese makelij, vervangt de vorige residentie, uit 1967, die nog veel Belgisch-koloniale trekken vertoonde. Hoe blits en modern de nieuwe constructie ook oogt, een expliciete verwijzing naar de geschiedenis van Lubumbashi, de provincie Katanga en de staat Congo mocht niet ontbreken.

Onder tien kiosken in een halve cirkel rond de brede toegang tot het gebouw staat telkens een buste van een te respecteren historisch figuur. Naar verluidt zijn ook die bronzen bustes in China vervaardigd wat mogelijk verklaart waarom ze niet altijd zo gemakkelijk te herkennen zijn. Maar de naam eronder en de jaartallen laten geen twijfel.

Helemaal links begint de reeks met de Belgische Koning Leopold II, compleet met lange baard. De (Chinese?) steenkapper heeft zich wel vergist met de begin- en einddatum van zijn heerschappij over Congo op de sokkel, maar het lijdt geen enkele twijfel: deze 'grote Belg' staat er als allereerste omdat hij beschouwd wordt als de stichter van dit land, deze provincie, deze stad. Dat er voordien ook een echte samenleving in en om het huidige Katanga had bestaan wordt alvast op deze officiële plaats niet herdacht.

In de kiosk naast Leopold II, zijn nakomeling Boudewijn, de Belgische koning onder wie Congo onafhankelijk werd in 1960. Toegegeven, de aanblik van deze buste vergt wel wat fantasie om Boudewijn erin te herkennen, mogelijk vanwege de gulle lach en de bolle wangen die niet meteen kenmerkend waren voor de ‘trieste koning’ zoals de meeste Belgen hem beleefd hebben.

Derde in de rij, Emile Wangermée, voor de meeste Belgen wellicht een nobele onbekende, maar niet voor de Congolese monumentenzorgers van vandaag. Want Generaal Wangermée, een Tienenaar van oorsprong, werd in 1897 vice-gouverneur-generaal van Congo-Vrijstaat onder Leopold II, en later de eerste gouverneur van Katanga en stichter van Elisabethstad, het huidige Lubumbashi. Hij maakte destijds vlot de overstap van het regime van Congo-Vrijstaat onder Leopold II naar de kolonie Belgisch-Kongo. Voor de Congolezen vandaag, althans de huidige machthebbers in de provincie, geldt hij als de man zonder wie Katanga en Elisabethstad nooit bestaan zouden hebben …

Pas na die drie ‘grote Belgen’ volgen de historische Congolezen. Eerst twee religieuze figuren en dan pas de politici: de eerste Congolese president, Joseph Kasa-Vubu, daarna Joseph-Désiré Mobutu Sese Seko, met de luipaardmuts zoals hij het best gekend is, de man die de macht greep in 1965 en in 1997 moest vluchten. Vervolgens de man die hem deed vluchten, Laurent-Désiré Kabila, en dan pas Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo en door een nieuwe generatie Congolezen tegenwoordig in Europa voorgesteld als ‘de held van de onafhankelijkheid’. Hier staat hij gewoon in het rijtje van een hele reeks historische figuren, overigens naast Moïse Tshombe, de man die hem hier in … Elisabethstad/Lubumbashi liet vermoorden op 17 januari 1961.

De manier waarop de huidige Congolese machthebbers omgaan met het eigen verleden, hoe zij hun mythes omzetten in monumenten, staat erg ver van de manier waarop in België dat verleden wordt besproken en herdacht. Van de mythische proporties van een Patrice Lumumba is in Lubumbashi alvast niet veel sprake (overigens ook niet in Kinshasa). De in België dikwijls verguisde Koning Leopold II krijgt in datzelfde Lubumbashi een onbetwist eerbetoon en staat trouwens ook hoog op zijn paard in Kinshasa bovenop de Mont Ngaliema, de heuvel aan de rand van het stadscentrum, waar ook het nationaal museum gevestigd is.

De ‘historische waarheid’ over België en Congo ziet er duidelijk helemaal anders uit, bekeken vanuit Congo zelf dan wel vanuit het vroegere ‘moederland’ België.