Direct naar artikelinhoud
Voeding

Waarom té gezond eten ook ongezond kan zijn

Gezond eten is belangrijk, maar je kan ook overdrijven, waarschuwen experts.Beeld shutterstock

Is gezond eten een obsessie geworden? Ja, vrezen de experts. Want té gezond willen eten is allesbehalve gezond. Niet voor het lichaam en niet voor de geest. "Ik heb liever dat mensen een chocoladewafel eten en ervan genieten, dan dat ze dat compenseren met een stapel rijstwafels."

U kent ze vast ook. De mensen die gruwelen bij het idee aan een van het vet druipende hamburger. Die niet alleen fastfood uit hun dagelijkse dieet geschrapt hebben, maar zowat al het industrieel bewerkte voedsel "want je weet vandaag anders niet meer wat je eet". Hoe puurder, hoe gezonder, is het credo.

Het gaat zelfs zo ver, weet An Vandeputte van het kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen Eetexpert, dat hun sociaal leven eronder te lijden heeft. Ze hoort verhalen van mensen die niet naar een verjaardagsfeestje gaan omdat er frietjes op het menu staan. Of die niet meer met vrienden op restaurant gaan na een wandeling, om toch maar niets 'slechts' te moeten eten. 

'Natuurlijk is het goed dat we bewust omgaan met eten. Maar gezond zijn, dat gaat niet alleen over eten en bewegen'
An Vandeputte, kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen Eetexpert

We zijn aan het doorslaan, is haar slotsom. "Natuurlijk is het goed dat we bewust omgaan met eten. Maar gezond zijn, dat gaat niet alleen over eten en bewegen. De Wereldgezondheidsorganisatie zegt het zelf: gezondheid is ook over sociaal en psychologisch gezond zijn. En die laatste twee aspecten schieten er vandaag dikwijls bij in. We ontzeggen ons veel plezier door de overdreven focus op eten."

Het is nochtans heel simpel, meent Vandeputte. "Drie maaltijden per dag en twee tussendoortjes is wat je nodig hebt om de dag door te komen. Een bord dat de seizoenen wat weerspiegelt, verschillende kleuren aan bod laat komen en gebaseerd is op de voedingsdriehoek. Meer moet je echt niet over eten nadenken. En dan mag je af en toe best eens zondigen. Die occasionele frieten en pizza's worden door de natuur automatisch gecorrigeerd."

Weg kwijt

Het klinkt als de logica zelve. Maar hoe komt het dat we vandaag toch iets heel anders verstaan onder wat gezond is? Kwestie van geen misverstanden te voeden, praat het Competentie Centrum Klinische Voeding van het UZ Leuven in haar communicatie zelfs niet meer over gezonde voeding. Wel over gevarieerde voeding. 

Het is een overreactie op vorige generaties, weet voedingsexperte Vandeputte. "Rond 1900 aten we om te overleven. We hadden een aardappelkeuken met een keer in de week 80 grammetjes vlees. Na de oorlogen kwam er een toevoer aan fruit, leerden we charcuterie kennen en later de mediterrane en andere keukens. Eten werd iets waar we onszelf mee verwenden."

Maar tegelijkertijd werd ons leven meer sedentair. En de combinatie van die twee factoren veroorzaakten een onevenwicht. "Midden jaren zestig is het slankheidsideaal ontstaan, als tegenreactie. In een eerste fase begonnen we calorieën te tellen. Nu zitten we in een nieuwe tegenreactie op nog steeds hetzelfde fenomeen: hypergezond eten ter compensatie van de overdaad."

Big Mac

In de allerextreemste gevallen kan dat overdreven gezond eten zelfs leiden tot orthorexie, een vorm van anorexia. Maar zover hoeft het niet te komen om ongezond te zijn. Zodra eten je leven begint over te nemen, moeten de alarmsignalen afgaan, zegt professor Elske Vrieze, expert eetstoornissen van het UZ Leuven. "Mensen hebben dat vaak niet door, hoeveel ze laten schieten door hun hang naar gezond eten. Het is de omgeving die hen daarop moet wijzen, dat ze hele dagen alleen bezig zijn met wat ze zullen eten en er hun leven naar aanpassen."

Op korte termijn valt het moeilijk te detecteren, wat de hang naar overdreven gezond eten met je lichaam doet, maar op langere termijn kunnen de gevolgen wel groot zijn. "Het is zoals met het eten van een Big Mac", zegt professor Christophe Matthys van het Leuvense Competentie Centrum Klinische Voeding. "Af en toe is geen probleem. Maar eet je dat systematisch een paar keer per week, dan kan dat op termijn voor problemen zorgen."

'Als we eten als iets puur functioneels beschouwen, schakelen we beter over op vloeibare voeding'
Christophe Matthys, professor humane voeding (KU Leuven)

Het gaat net zo met te gezond willen eten, zegt Matthys. Veel vitamines zal je wel binnenkrijgen, als je vooral groenten en fruit eet. Maar je mist vooral ook een hoop. "Mensen vergeten nogal snel dat pakweg vetten en koolhydraten ook essentiële stoffen bevatten."

Daarom gebruikt Matthys graag een boutade. "Als mensen zin hebben in een koekje, dat ze dan een wafel met chocolade eten en er ook vol van genieten. Liever dat dan dat ze 37 rijstwafels verorberen ter compensatie. We moeten toch ook nog kunnen genieten van eten? Als we eten als iets puur functioneel gaan beschouwen, schakelen we beter over op vloeibare voeding. Zoals die IT'ers met hun shakes in Sillicon Valley. Daar zitten tenminste wel alle voedingsstoffen in die een lichaam nodig heeft."