Welk spel zullen Kim en Trump spelen in Singapore?

Wat willen de Verenigde Staten?

1. Opgeven kernwapens

De Amerikaanse president Donald Trump wil in Singapore iets bereiken waar geen van zijn voorgangers in slaagde: Noord-Korea zover krijgen dat het zijn kernwapens opgeeft. De Verenigde Staten willen dat niet alleen omdat de atoomwapens een bedreiging vormen. Toestaan dat Noord-Korea een kernmacht blijft, geeft andere landen een vrijbrief ook kernwapens te ontwikkelen. En wie garandeert dat Pyongyang zijn kennis en wapens niet doorverkoopt aan terroristische organisaties?

De vele onderhandelingen sinds 1992 leverden zo nu en dan een akkoord op, maar nooit leek Noord-­Korea echt bereid zijn nucleaire arsenaal op te geven. De afgelopen jaren voerde Pyongyang juist het tempo van het atoomproject op: sinds 2006 zijn zes kernproeven uitgevoerd en vorig jaar lanceerde het een intercontinentale raket, de Hwasong-15, die naar eigen zeggen Washington zou kunnen raken. Na afloop riep het land zichzelf tot ‘volwaardige kernmacht’ uit.

De grote vraag is of en hoe Pyong­yang nu wél afstand wil doen van de wapens. Eerder dit jaar zei Kim Jong-un dat hij bereid is tot het ‘kernwapenvrij maken van het Koreaanse schiereiland’. Het is niet duidelijk waarom hij het heeft over Noord- én Zuid-Korea, want de Amerikaanse kernwapens werden in 1991 al uit Zuid-Korea weggehaald. Hoe dan ook is Kim voorstander van stapsgewijze aanpak. Voor elke geste van Pyong­yang dient een beloning van de VS te volgen. De Amerikanen maken liever vaart en eisen de ‘complete, controleerbare en permanente’ ontmanteling van het kernwapenprogramma.

2. Opgeven raketten

Als de Noord-Koreanen hun hakken in het zand zetten en Trump koste wat het kost terug naar huis wil met een akkoord, kan hij kiezen voor een tussenoplossing. Terwijl verder wordt onderhandeld over het opgeven van kernwapens, geeft Pyongyang de intercontinentale ballistische raketten (ICBM) alvast op, zodat Noord-Korea niet langer een bedreiging vormt voor het Amerikaanse vasteland. Deze kaart spelen ligt gevoelig, alleen al omdat Noord-Korea daarmee geaccepteerd zou worden als kernmacht. Andere landen (Iran!) zouden dat als een aanmoediging kunnen zien. Daarnaast zou de dreiging voor de Amerikaanse bondgenoten Zuid-Korea en Japan blijven bestaan, omdat Noord-Korea ook beschikt over korte- en middellange-afstandsraketten, die een bereik hebben tot 1.300 kilometer.

3. Afstand doen van chemische en biologische wapens

Washington en zijn bondgenoten vrezen niet alleen de nucleaire wapens, maar ook de chemische en biologische wapens die Noord-Korea bezit. Dat het regime over dit soort wapens beschikt, en bereid is ze te gebruiken, liet het vorig jaar nog blijken toen de halfbroer van Kim op het internationale vliegveld van Kuala Lumpur werd vermoord met het zenuwgas VX. De Amerikaanse ambassadeur in Japan, William Hagerty, zei in april dat het verwijderen van deze wapens ook besproken wordt met de Noord-Koreanen. "De president wil dat alle massavernietigingswapens van het Koreaanse schiereiland verdwijnen."

Wat wil Noord-Korea?

1. Opheffen economische sancties

De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un beloofde bij zijn aantreden in 2011 dat zijn volk niet langer de broekriem hoefde aan te halen en dat hij de economie van Noord-Korea zou moderniseren. Hoewel de economie onder zijn leiding is gegroeid, blijft een economische doorbraak uit. Grote boosdoeners zijn de economische sancties en het gebrek aan buitenlandse investeringen als gevolg daarvan. Sinds 2006, toen het land de eerste kernproef deed, krijgt Noord-Korea van de VN-Veiligheidsraad de ene na de andere sanctie opgelegd. Na elke atoomproef en na elke test met een intercontinentale raket wordt de druk weer een beetje groter. Vorig jaar volgden de zwaarste sancties ooit: de import van olie en petroleum werden beperkt en de export van kolen, ijzer en textiel werd volledig aan banden gelegd. Hoewel de sancties het regime verre van op de knieën hebben gekregen, gaan ze steeds meer knellen. Zeker nu onder druk van de VS ook China meewerkt aan de handhaving. Met zijn diplomatieke ouverture hoopt Kim uit dat economische isolement te komen. Voor elke concessie die hij in Singapore doet, zal hij verlichting van het sanctieregime terugverlangen.

2. Veiligheidsgaranties

Noord-Korea is bereid zijn kern­wapens op te geven als de veiligheid van het land is ‘gegarandeerd’, zo meldde Kim Jong-un eerder dit jaar aan een Zuid-Koreaanse delegatie. Dat is een dermate belangrijke punt voor Kim, dat hij deze maand via de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in liet weten dat er een ‘sluimerende onzekerheid’ bestaat over de vraag of de VS die garanties wel wil geven. Een probleem is dat tot nu toe niet duidelijk is wat Noord-Korea bedoelt met ‘veiligheidsgaranties’. Het zou kunnen betekenen dat de VS hun troepen van het Koreaanse schiereiland terugtrekken, maar het kan ook een belofte van de VS inhouden om het Kim-regime te beschermen als het intern of extern worden bedreigd.

3. Investeringen aantrekken

Het afbouwen van de sancties moet ruimte scheppen voor die andere wens van Kim: het aantrekken van ­investeringen. Tijdens de top met de Chinese president Xi Jinping, begin mei, vroeg hij China geld te steken in vier Noord-Koreaanse handelszones. Met de Zuid-Koreaanse president Moon sprak hij af oude afspraken voor economische samenwerking weer uit de ijskast te halen, ‘om structurele economische groei en welvaart’ te bespoedigen. Ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo laat geen kans voorbijgaan Noord-Korea ‘voorspoed en vooruitgang’ voor te spiegelen, mits er een deal wordt gesloten over de kernwapens.

4. Normalisering banden VS-Noord-Korea

Al sinds begin jaren 90 stuurt Pyongyang aan op ‘normalisering’ van de betrekkingen met de VS, om aan zijn diplomatieke isolement te ontsnappen. Zo stond in het eerste nucleaire akkoord van 1994 dat de VS en Noord-Korea ‘bewegen richting volledige normalisering van economische en politieke betrekkingen’. Een dergelijk toenaderingsproces zou bijvoorbeeld kunnen uitmonden in de opening van een Amerikaanse ambassade in Pyongyang en een Noord-Koreaanse ambassade in Washington.

5. Weghalen troepen VS in Zuid-Korea

Ze zijn Pyongyang (en bondgenoot China) van oudsher een doorn in het oog: al die Amerikaanse troepen en wapens in het zuiden, op slechts een paar honderd kilometer van Pyong­yang. Momenteel verblijven er permanent zo’n 28.000 Amerikaanse soldaten verspreid over 15 militaire bases, inclusief luchtmachtbases. Het is een oude wens van Noord-Korea dat de buitenlandse troepen van het ­Koreaanse grondgebied verdwijnen. Tot nu toe was dat nooit bespreekbaar, al was het maar vanwege de ­historische gevoeligheid. Toen de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog hun soldaten terughaalden uit Zuid-Korea, stond de Noord-Koreaanse leider Kim Il-sung klaar om Zuid-Korea binnen te vallen. Misschien lukt het nu wel. Als er één Amerikaanse president is die zou kunnen beslissen de troepenmacht te verkleinen, is het Trump. Hij heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij baalt van de kosten die het militaire apparaat in Zuid-Korea met zich meebrengt.

6. Minder of geen gezamenlijke legeroefeningen

Er zijn weinig dingen die Pyongyang vervelender vindt dan de vele gezamenlijke oefeningen van het Amerikaanse en Zuid-Koreaanse leger. Zo nu en dan wordt zelfs een invasie van Noord-Korea geoefend. Pyongyang, dat zijn leger tijdens al die oefeningen gevechtsklaar moet houden, ziet de oefeningen als ‘een oorlogsdaad’ en dreigt geregeld met tegenmaat­regelen. Een langdurig diplomatieke renaissance moet volgens Noord-Korea gepaard gaan met minder of geen oefeningen.

7. Geen gesprek over mensenrechten

Waar Kim het absoluut niet over wil hebben, zijn de mensenrechtenschendingen in Noord-Korea. Het land is een van de meest repressieve staten ter wereld. Basisvrijheden worden geschonden, propaganda doordrenkt het leven van de wieg tot het graf en naar schatting honderdduizend Koreanen worden vastgehouden in (werk)kampen voor politieke gevangenen. Trump sprak tijdens de afgelopen State of the Union nog uitgebreid over de misstanden in Noord-Korea. Nu kiest hij eieren voor zijn geld, net als de Zuid-Koreanen eerder deden.

Wat wil Japan?

Ontvoerde Japanners

Op weg naar de G7 in Canada stopte de Japanse premier Shinzo Abe speciaal in Washington voor een onderhoud van twee uur met Trump. Nog eenmaal probeerde Abe zijn ‘goede vriend’ te bewegen de ontvoeringskwestie in Singapore op tafel te leggen. In de jaren 70 ontvoerde de Noord-Koreaanse geheime dienst een onbekend aantal Japanners, voornamelijk om Noord-Koreaanse spionnen te leren over Japanse taal en cultuur. In 2002 gaf Noord-Korea toe dertien Japanners te hebben ontvoerd, van wie er acht zouden zijn overleden. De vijf anderen mochten naar ­Japan reizen, waar ze bleven. Japan heeft de uitleg van Pyongyang nooit geaccepteerd en vermoedt dat er nog meer ontvoerde Japanners zijn. Voordat de banden tussen Tokio en Pyong­yang ooit worden aangehaald, moet deze gevoelige kwestie eerst worden opgelost.

Wat wil Zuid-Korea?

Vredesverdrag

Het huidige klimaat van ontspanning is voor een deel te danken aan de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in, die gelooft dat toenadering tussen Noord en Zuid een voorwaarde is voor een deal tussen Noord-Korea en de VS over kernwapens. Door de banden aan te halen, zo gelooft Moon, kan hij Kim Jong-un overhalen de wapens daadwerkelijk op te geven. Een belangrijke stap in dit proces zou zijn om de Koreaanse oorlog (1950-53) formeel te beëindigen. Nu geldt nog altijd de wapenstilstand uit 1953, waardoor het Noorden en het Zuiden (en de VS en Noord-Korea) formeel nog altijd in oorlog zijn. De grens tussen Noord en Zuid is nog altijd een van de zwaarst bewapende plekken ter wereld. Een vredesverdrag zou de spanningen permanent verminderen, denkt Moon.

Wat wil China?

Handel met Noord-Korea

China keek de afgelopen weken tevreden toe hoe Kim twee keer op audiëntie kwam bij president Xi Jinping. De lichaamstaal tussen de Chinese leider Xi Jinping en Kim sprak boekdelen: hier nam de jonge dictator dankbaar vaderlijk advies van Xi in ontvangst om van zijn eerste stapjes op het toneel van de internationale diplomatie een succes te maken. Zo ziet China het graag: een militaire escalatie – een doemscenario voor Peking, dat theoretisch als bondgenoot verplicht is Noord-Korea bij te staan – is afgewend en Pyongyang luistert na jaren van opstandigheid weer naar het grote buurland. China, veruit de grootste buitenlandse investeerder in Noord-Korea, leefde de afgelopen maanden de economische sancties streng na. De geldkraan kan nu weer open.