"Zero Plastic Rivers": schone rivieren voor schone zeeën

Ook Turnhoutenaar Dirk Pauwels zag een aantal jaren geleden de beelden van zeeën vol plastic en van stervende zeedieren. Ze raakten hem diep en hij besloot er wat aan te doen. Maar hij zag de oplossing dichter bij huis: “Volgens schattingen zou tot 80% van de plasticvervuiling op zee afkomstig zijn van het land: heel veel afval stroomt via onze rivieren naar zee. Daar moeten we dus ingrijpen om de vervuiling een halt toe te roepen.”

Daarvoor richtte Pauwels de vzw Zero Plastic Rivers op. 

Zero Plastic Rivers wil de plasticvervuiling in onze rivieren op een gestructureerde manier aanpakken: meten, opruimen én sensibiliseren.

En dat alles op een wetenschappelijk onderbouwde manier. Zo kreeg het de Universiteit Antwerpen al aan boord. “Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar plastic zwerfvuil in rivieren, veel minder dan in oceanen,” zegt Bert Teunkens van de onderzoeksgroep Ecosysteembeheer. “Wij onderzoeken nu hoeveel plastic er via de Schelde naar zee stroomt, welke soorten dat zijn, op welke diepte ze worden meegevoerd en waar ze eventueel blijven hangen. Op die manier kunnen we ook betere manieren zoeken om rivieren te zuiveren.”

Teunkens zet daarvoor op geregelde tijdstippen netten en fuiken uit in de Schelde, en hij wil ook uitzoeken hoeveel plastic er op de oevers blijft liggen. 

Maar dan gaat het alleen over grote stukken plastic. Microplastics bestuderen is nog veel moeilijker. Daar kan de technologie misschien een uitkomst bieden, hoopt Pauwels: “De onderzoeksinstelling IMEC heeft hyperspectrale camera’s ontwikkeld die plastics in het water kunnen detecteren. En het technologiebedrijf Fujitsu wil artificiële intelligentie inzetten om dergelijke data te verwerken, zodat de vervuiling veel beter gemonitord kan worden.”

Het Nederlandse offshorebedrijf Allseas wil dan weer opruiminstallaties bouwen in rivieren, terwijl het Havenbedrijf Antwerpen ook nadenkt over een vanginstallatie in de haven.

Er is dus veel bereidheid bij heel veel mensen en organisaties om mee te werken, merkt Pauwels. En dat is nodig ook: “Ik ben maar een gewone mens: ik ga de rivieren niet in mijn eentje proper krijgen. Maar ik probeer overheidsinstanties, bedrijven en wetenschappers samen aan tafel te krijgen en de neuzen in dezelfde richting te krijgen. Plasticvervuiling is een maatschappelijk probleem, en we krijgen het alleen opgelost als we allemaal samenwerken.” 

En ook burgers kunnen daar een rol in spelen. “Ik gaf pas nog een lezing op een school. De leerlingen daar hebben meteen een opruimactie opgezet en 100 kg plastic verzameld. Als mensen of verenigingen zich ertoe engageren om geregeld een stuk oever schoon te maken, dan hélpt dat. Je kunt daarvoor ondersteuning krijgen bij OVAM. We zoeken trouwens nog mensen die willen meewerken aan het onderzoek van de Universiteit Antwerpen, door plasticafval te verzamelen op de Scheldeoevers en dat volgens wetenschappelijke protocollen te beschrijven.”

“Zero Plastic Rivers zet ook in op preventie: we willen weten hoe we mensen effectief kunnen aanzetten tot gedragsverandering, zodat ze dat snoeppapiertje of bekertje niet meer achteloos op straat of in de berm mikken. Want uiteindelijk is er veel kans dat het ooit in een beekje of riviertje waait.”

 “De bewustwording groeit gelukkig wel,” besluit Pauwels. “Maar er is actie nodig: we moeten dringend wat doen. Allemaal.”

Interesse in het project? Surf naar www.zeroplasticrivers.com