Matteo Salvini, kopstuk van de radicaal rechtse Lega en sinds kort de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken, is klaar en duidelijk. Boten van humanitaire organisaties die bootvluchtelingen op zee onderscheppen, zijn niet langer welkom in Italiaanse havens.

‘Mensenlevens redden is een plicht, maar het is niet verplicht om Italië in één groot vluchtelingenkamp te veranderen’, verantwoordde Matteo Salvini zich via Twitter. De kersverse minister en vicepremier wijst erop dat behalve de Aquarius nog een tweede schip, Sea Watch 3, voor de Libische kust wacht om de Middellandse Zee over te steken. ‘Het gaat om een schip van een Duitse ngo die vaart onder Nederlandse vlag, maar de immigranten wel in Italië wil afzetten. Italië buigt niet langer het hoofd om lijdzaam te gehoorzamen. Ditmaal zeggen we neen’, aldus Salvini.

Waarom neemt de minister dat standpunt in?

Tijdens zijn verkiezingscampagne wees Salvini consequent op het gebrek aan Europese solidariteit met het vluchtelingenvraagstuk dat zich elke lente opnieuw in Italië aandient. Met zijn kustlijn boven Noord-Afrika ligt Italië in de ‘vuurlinie’ voor honderden boten met duizenden opvarenden, die een peperduur ticket kopen voor de levensgevaarlijke oversteek naar Europa.

Salvini wijst erop dat Europa zijn land snel met de vinger wijst wanneer Rome zijn economische en budgettaire verplichtingen dreigt te verwaarlozen. Tegelijk springt ‘Brussel’ nauwelijks bij wat de opvang of de herverdeling van bootvluchtelingen betreft. Die redenering vond bij de verkiezingen van 4 maart weerklank bij een aanzienlijke groep Italiaanse kiezers. De Lega behaalde toen 17 procent.

Als Salvini aankondigt dat de havens dicht blijven voor de reddingsboten van humanitaire organisaties, blijft het Lega-kopstuk dus een belangrijke verkiezingsbelofte trouw. De reddingsboot Aquarius Italië niet binnenlaten, is een sterk signaal aan de buitenwereld: in Rome is een nieuwe regering aan de macht.

Mag Italië eigenlijk zijn havens sluiten voor reddingsboten met bootvluchtelingen aan boord?

Het zeerecht en de Italiaanse grondwet zijn duidelijk: solidariteit met wie in nood verkeert, is een verplichting. Het internationale recht verplicht landen om de gezaghebbers van schepen die onder hun nationale vlag varen, hulp te verlenen aan wie zich op zee in levensgevaar bevindt. De kapiteins zijn ook verplicht de bevoegde autoriteiten over die noodsituatie te informeren, de geredde opvarenden de eerste zorg toe te brengen en hen naar een veilige plek over te brengen. Opvarenden in nood geen hulp toebrengen op zee, is bijgevolg een misdrijf in Italië. Tot zover de regels die gelden op zee.

Een kuststaat heeft wel degelijk het soevereine recht om een boot de toegang tot zijn havens te weigeren. De internationale regels over het maritieme recht stellen niet expliciet dat staten verplicht zijn om boten met geredde schipbreukelingen in hun havens toe te laten. Maar dat biedt Italië nog geen vrijgeleide om zijn havens dicht te houden voor bootvluchtelingen. Als Italië migranten die dringend medische zorg, of eten of drinken nodig hebben, die hulp ontzegt, dan schendt het onder meer de Europese Conventie voor de rechten van de Mens. Een groep mensen de toegang weigeren, komt neer op een collectieve weigering om hun mogelijke asielaanvraag te overwegen, en dat is een schending van het Vluchtelingenverdrag van Genève.

Krijgt de nieuwe Italiaanse regering hiervoor de steun van het volk?

Daarover zijn de Italianen steeds meer verdeeld. Al vele jaren tonen ze zich juist erg solidair met de talrijke bootvluchtelingen die in Italië aanmeren. Italië telt erg veel hulporganisaties voor vluchtelingen, de Kerk is erg actief op dat vlak, en vooral in Zuid-Italië springen ook veel burgers bij waar dat kan. Niet toevallig protesteerden de burgemeesters van ettelijke Zuid-Italiaanse steden – van Palermo tot Napels, en Taranto, Messina en Reggio Calabria – dan ook tegen de Italiaanse regeringsbeslissing om de reddingsboot Aquarius de toegang tot Italië te weigeren.

Tegelijk volgen veel Italianen Matteo Salvini ook wel, wanneer die het gebrek aan Europese solidariteit hekelt. Daarom scoorde de Lega eerst zo goed bij de parlementsverkiezingen van maart, en daarom doet de radicaal rechtse partij het sindsdien goed bij elke nieuwe regionale verkiezing in Italië.

Aquarius, die 629 vluchtelingen aan boord heeft, dobberde sinds vannacht op 35 zeemijlen van Italië en 27 zeemijlen van Malta. Spanje heeft nu laten weten dat het de boot wil laten aanmeren. Malta zal de boot van voldoende proviand voorzien om de opvarenden de dagenlange tocht naar Spanje te laten afleggen.

De boot moet wel nog 700 zeemijl afleggen. Volgens een journaliste die aan boord zijn de opvarenden nog niet officieel op de hoogte gebracht van een koerswijziging, en blijft de boot ronddobberen.

De opvarenden van de Aquarius werden dit weekend opgepikt bij zes verschillende reddingsacties. Slechts 229 van hen werden gered door de bemanning van de Aquarius zelf. De overige 400 werden door de Italiaanse marine, kustwacht en vrachtschepen opgepikt en overgedragen aan de Aquarius. Sommige opvarende werden dus in feite door de Italiaanse overheid zelf gered.

Gisteren liet de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken, Matteo Salvini, weten dat boten met vluchtelingen niet meer welkom zijn in zijn land. Hij tweette daarover onder de hashtag #chiudiamoiporti, wij sluiten onze havens. Hij wil dat het schip naar Malta vaart, maar ook daar hebben de autoriteiten gemeld dat ze de vluchtelingen niet willen opnemen.

Sindsdien dobbert de boot rond. Onder de 629 vluchtelingen zitten, volgens enkele journalisten die mee aan boord zijn, 123 minderjarigen, elf baby’s en vier zwangere vrouwen. Een van de journalisten tweet dat de boot bijna door zijn voedselvoorraad zit. ‘Er is weinig plaats op de boot omdat er zoveel volk op zit, we kunnen ons amper bewegen’, tweet Sara Alonso Esparza, die daar voor de Spaanse radiozender RNE verslag doet van de feiten.

De burgemeesters van Palermo en Napels hebben vanochtend gezegd dat zij wel bereid zijn om de bootvluchtelingen op te nemen, maar tot nu toe blijft de boot in zee dobberen. Mogelijk zijn de hulpverleners bang dat de boot in beslag zal worden genomen zodra hij aanmeert in een Italiaanse haven.

Op een kaart met de afgelegde route is duidelijk te zien hoe de boot al urenlang in dezelfde omgeving ronddobbert.(bron: marinetraffic.com