Snelheid waarmee de ijskap van Antarctica smelt is drastisch toegenomen
De snelheid waarmee de ijskap van Antarctica smelt, is laatste jaren drastisch toegenomen. Het afgelopen decennium is het jaarlijkse verlies aan ijsmassa verdrievoudigd. Daarmee versnelt ook de stijging van de zeespiegel.
Dat blijkt uit satellietmetingen die in een kwart eeuw zijn verzameld door 24 internationale onderzoeksteams. Ze zijn woensdag gepubliceerd door het tijdschrift Nature in een speciale editie over het continent rond de zuidpool.
"Rond het jaar 2005 laten de satellietmetingen een enorme versnelling zien van het afsmelten van de ijskap", zegt de Nederlander Michiel van den Broeke, een van de onderzoeksleiders. Het ijsverlies op Antarctica liep na 2005 in tien jaar op van 73 miljard ton tot 219 miljard ton per jaar. Door het smelten van de Antarctische ijskap is de zeespiegel de afgelopen 25 jaar wereldwijd met 7,6 millimeter gestegen. Daarvan is 3 millimeter stijging, ofwel 40 procent, het gevolg van het smelten in de laatste vijf jaar.
"Onze bevindingen laten zien dat het ijs van Antarctica snel kan reageren op kleine klimaatverstoringen. We moeten beducht zijn voor een potentieel grote bijdrage van de Antarctische ijskap aan toekomstige stijging van de zeespiegel", aldus Van den Broeke, hoogleraar polaire meteorologie aan de Universiteit Utrecht. "In de ijskap ligt voor tientallen meters zeespiegelstijging opgeslagen."
Het ijs gaat verloren in het westelijke deel van het continent, waar gletsjers zich terugtrekken en drijvende ijsplaten dunner worden. Het grootste verlies deed zich voor bij de Pine Island Gletsjer en de Thwaites Gletsjer in West-Antarctica. Gletsjers in dit deel van Antarctica zijn kwetsbaar omdat ze onder zeeniveau op een rotsbodem liggen die landinwaarts lager wordt. Ze zijn landinwaarts dikker en verliezen daarom bij terugtrekking extra veel ijs.
"Onomkeerbare veranderingen"
Bij het noordelijk gelegen Antarctisch Schiereiland, waar de temperatuur van de atmosfeer de laatste tijd is gestegen, zijn ijsplaten van bovenaf gesmolten, afgebroken en uiteengevallen. "Onomkeerbare veranderingen", zegt Van den Broeke. "Het kost honderden jaren om deze ijsplaten opnieuw te vormen." In het oostelijk deel van Antarctica bleef de ijskap de afgelopen 25 jaar stabiel.
In de publicatie wordt geen verklaring gegeven voor de plotselinge toename van het ijsverlies. "We beperken ons in deze studie tot het presenteren van de waarnemingen", zegt Van den Broeke. "Het analyseren van de oorzaak is de volgende stap. Dat het komt door klimaatverandering kunnen we op basis van deze metingen niet hard maken. Er zijn bijvoorbeeld nog veel te weinig metingen van de temperatuur van de zee rond Antarctica."
'Het kost honderden jaren om deze ijsplaten opnieuw te vormen'
Van andere onderzoeken is bekend dat warm oceaanwater ijsplaten in West-Antarctica van onderaf doet smelten. Drijvend ijs dat smelt draagt niet direct bij aan stijging van de zeespiegel, maar als drijvende ijsplaten dunner worden kan landijs zich makkelijker richting zee bewegen en daar wel bijdragen aan stijging van het zeeniveau. "Dit proces wordt bevestigd door onze metingen", aldus Van den Broeke.
De metingen zijn in de loop der jaren verricht met tal van satellieten. Zo konden onderzoekers kijken naar de hoogte van de ijskap, bewegingen van het ijs en naar veranderingen in het zwaartekrachtsveld van Antarctica.
"Verontrustend"
De plotselinge versnelling waarmee de ijsmassa afneemt is verontrustend, reageert Sybren Drijfhout, fysisch oceanograaf van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut en hoogleraar dynamica van het klimaat aan de Universiteit Utrecht. "Het totale verlies aan ijs is tot nu toe niet heel erg groot. Het is toegenomen tot een niveau dat Antarctica 6 centimeter per eeuw bijdraagt aan de zeespiegelstijging. Dat is op zich niet zo verontrustend. Maar als dit getal elke tien jaar verdrievoudigt dan zitten we over dertig jaar wel ernstig in de problemen."
'Als dit getal elke tien jaar verdrievoudigt dan zitten we over dertig jaar wel ernstig in de problemen'
Hoeveel Antarctica in de toekomst gaat bijdragen aan de stijging van de zeespiegel is onzeker, zegt Van den Broeke. "Voorspellingen op basis van computermodellen bieden weinig zekerheid omdat ze nog niet in staat zijn de complexe interactie tussen atmosfeer, oceaan en ijs goed te beschrijven."
Een aantal wetenschappers speculeert in Nature met twee toekomstscenario’s: in het ongunstige scenario– bij 3,5 graden opwarming ten opzichte van 1900 – draagt Antarctica in 2070 27 centimeter bij aan de zeespiegelstijging. Blijft de opwarming van de aarde over 50 jaar beperkt tot 2 graden Celsius dan is die bijdrage 6 centimeter.