Wat betekenen de hernieuwbare energiedoelstellingen voor de transportsector?  

Vanaf 2020 gelden nieuwe richtlijnen voor hernieuwbare energie binnen de Europese Unie. Voor de transportsector betekent dit dat 14 procent van de brandstoffen tegen 2030 uit hernieuwbare bronnen moet komen. Voor biobrandstoffen op basis van voedselgewassen is vastgelegd dat lidstaten niet boven hun aandeel van 2019 mogen gaan. Voor België is dit momenteel 4,8 percent. Ook besliste de EU om palmolie te verbieden tegen 2030.  Het Europees Parlement pleitte voor een verbod in 2021, wat de lidstaten tegenhielden. Wat maakt deze discussie zo moeilijk?

In 2008 legde de Europese Unie vast dat tegen 2020 minstens 10 procent van de brandstoffen in de transportsector moest komen uit hernieuwbare energie. Die richtlijn leidde tot grote investeringen in biobrandstoffen. In 2015 was het gemiddelde aandeel hernieuwbare energiebronnen in de transportsector al gestegen naar 6,7 procent tegenover 1,8 procent in 2005. De Europese strategie werkte dus goed. Die biobrandstoffen van de eerste generatie kwamen vooral uit voedsel- en voedergewassen zoals graan, suikerriet, maïs, koolzaad en palmolie.  

De keerzijde van de "duurzame" biobrandstoffen uit voedselgewassen werd snel zichtbaar en de kritiek op het gebruik van landbouwgrond om brandstof te vervaardigen steeg.

Milieuorganisaties bekritiseren de ontbossing in Indonesië en Maleisië waar oude regenwouden plaats moeten maken voor landbouwgrond. In de regio zouden duizenden orang-oetans bedreigd worden door de ontbossing. Ook wijzen mensenrechtenorganisaties op de stijgende voedselprijzen door de verminderde beschikbaarheid aan landbouwgrond.

Wetenschappers raden de productie van palmolie en koolzaad voor biodiesel ook af omwille van de koolstof die vrijkomt bij het kappen van hout. Bijkomend kan je de vraag stellen wat de milieuwinst nog is wanneer de energie bij het productieproces en het vervoer van de brandstof worden meegerekend. Eind vorig jaar pleitten 174 wetenschappers van verschillende Nederandse universiteiten in een open brief om het biobrandstoffenbeleid te verstrengen. Ze wezen daarbij op de negatieve invloed op klimaat, mens, milieu en natuur.

In de discussies krijgt palmolie bijzondere aandacht. Maleisië en Indonesië zijn globaal de grootste producenten van palmolie en produceren ongeveer 85 procent van alle palmolie wereldwijd.

Het voordeel van palmbomen is dat ze erg efficiënt zijn: per vierkante meter leveren ze de meeste olie op. De economie in Maleisië en Indonesië is sterk afhankelijk palmolie-export. De vervaardiging ervan stelt meer dan 5 miljoen mensen te werk in Zuidoost-Azië.

Wereldwijd is de consumptie van palmolie tussen 1995 en 2015 verviervoudigd. Meer dan de helft van de naar Europa geëxporteerde palmolie was bedoeld voor dieselauto's en -vrachtwagens in 2017, zo zeggen cijfers van Oilworld.

De milieucommissie van het Europees Parlement stelde in 2017 voor om biobrandstoffen op basis van voedsel te verminderen naar maximaal 3,8 procent tegen 2030. In januari 2018 keurde het Europees Parlement het voorstel goed en stemde het tevens voor een verbod op palmolie tegen 2021.

Met die doelstellingen gingen de Europese Raad en de Europese Commissie niet akkoord. Ook België verzette zich tegen de "te ambitieuze doelstellingen". De reden? Ons land heeft veel investeringen lopen in biobrandstoffen van de eerste generatie. Uiteindelijk kwamen de verschillende Europese instellingen tot het compromis om de groei van biobrandstof op basis van voedselgewassen tegen te houden. Lidstaten mogen niet boven hun aandeel van 2019 gaan.

De Europese Commissie hield aanvankeijk de beslissing om palmolie te verbieden tegen 2021 tegen. Ze vreesde voor economische vergeldingsmaatregelen van de palmolieproducerende landen. In het compromis wordt het verbod nu uitgesteld naar 2030. 

Bart Eickhout, Europees parlementslid voor Groen-Links, juicht het verbod op palmolie toe.