Dit optreden van Pearl Jam op Pinkpop 1992 was hun beste ooit. En vandaag zijn ze terug

Die blik in de ogen van Eddie Vedder. Er schemert paniek in zijn ogen, maar toch ook iets van opwinding. Gaat hij dit echt doen? Of kan hij nog terug?

Met de duim en wijsvinger van zijn linkerhand houdt Vedder zich aarzelend vast aan de reling van de camera-kraan, waar hij een minuut eerder zo overmoedig in is geklommen. De kijkrichting gaat naar links en omlaag, het kolkende en dampende publiek in. Hij schat de hoogte in: een metertje of vijf.

Een medische encyclopedie aan botbreuken, schedelfracturen en orgaanperforaties moet nu door zijn hoofd flitsen, als steeds sneller klikkende plaatjes in een viewmaster van de angst. En dan denkt Eddie Vedder het enige wat je op zo’n moment nog moet denken om het gezond verstand een paar seconden uit te schakelen: ‘Fuck it.’

Daar gaat-ie. Vedder zet zich af met zijn linkerlegerkist, die nog even gevaarlijk wegglijdt. Hij spreidt zijn armen en vliegt. Recht in de grijpende armen van het Pinkpoppubliek, die Vedder en Pearl Jam nooit meer los zullen laten.

De sprong van Eddie Vedder op Pinkpop 1992 is niet zomaar een podiumduik, of zoals de sprong nu bekendstaat in dit fantastische filmfragment op YouTube: THE BIGGEST STAGE DIVE EVER. De stagedive was ook echt een sprong in de popgeschiedenis, en aan de vliegende veters van Vedder kunnen veel gewichtige popzaken worden vastgeknoopt.

Vanavond speelt Pearl Jam, 26 jaar na het legendarische optreden en achttien jaar na een eerdere terugkeershow in 2000, opnieuw op Pinkpop. Om een meer dan memorabel optreden te herdenken in bijzijn van het publiek dat er destijds bij was.

En voor we ons in de knokcirkel voor het hoofdpodium storten en de armen opnieuw uitstrekken naar Eddie Vedder - die zijn vrije vlucht niet gaat herhalen - is het goed om ons nog even te bedenken waarom Pearl Jam op Pinkpop 1992 zo onvergetelijk was.

1. De dageraad van de grunge

Eddie Vedder vloog niet zomaar wat het publiek in. Hij vloog zijn band en het hele genre van de grunge een nieuw poptijdperk binnen. De ruige, energieke, maar toch ook wat misantropische houthakkersbloesjesrock uit Seattle was begin jaren negentig aan het sputteren als een ontwakende vulkaan. Nirvana had de plaat Nevermind uitgebracht, in 1991. En Soundgarden, Alice in Chains én Pearl Jam rammelden aan de poorten van de pop.

Pearl Jam was een veelbelovend bandje. Het debuutalbum Ten (1991), deed het dat jaar leuk, maar was nog lang niet zo groot als Nevermind, dat vlak erna verscheen. In maart 1992 speelde Pearl Jam nog in de Utrechtse Tivoli aan de Oude Gracht voor een mannetje of duizend. Die show maakte veel los bij het publiek, maar zeker ook bij Eddie Vedder. De zanger speelde naar eigen zeggen een van de beste shows in het clubcircuit. En het olijfgroene Tivoli T-shirtje dat hij in Utrecht op de kop tikte, droeg Vedder als een trofee. Dus ook op Pinkpop.

Pearl Jam had het zelf destijds niet eens zo in de gaten, maar in de zomer van 1992 ontplofte de grunge. De plaat Ten was als een raket omhooggeschoten in de hitlijsten. Soundgarden brak door en stond in 1992 ook al op Pinkpop. Pearl Jam én Soundgarden werden in Landgraaf dus onthaald als de grote nieuwe rockgoden, die persoonlijk zouden afrekenen met de theatrale hardrock van bijvoorbeeld Guns N’ Roses en eigenlijk ook met de saaie bozemannenrock van Lou Reed, die dat jaar ook op de affiche stond. Pearl Jam in Landgraaf, op 8 juni 1992, was de laatste en beslissende slag in de grungerevolutie.

2. De verbijsterde band

Niets zo mooi als een band die nog meer onder de indruk is van het publiek dan andersom. Je ziet het al aan de hoofden van de bandleden als ze het podium op komen lopen en Even Flow inzetten. Wat een massa. En wat wordt de band hier overdreven enthousiast onthaald. 

Eddie Vedder weet bij het openingsnummer al niet meer waar hij het zoeken moet en klimt vast heel onverantwoord in de podiumsteigers. Hij grijpt ook steeds naar zijn hoofd. Bij het tweede nummer Why Go ziet Vedder het publiek veranderen in een menselijke draaikolk. Bassist Jeff Ament ziet het ook, smakt van puur enthousiasme onderuit en speelt liggend op zijn rug verder. Gekkenhuis.

Het publiek, dat ieder nummer van de debuutplaat woordelijk meezingt, zweept de band op. De drummer lijkt de gitaarriffs in Jeremy er persoonlijk uit te willen hakken bij zijn bandleden. En dan moet de meezinger Alive nog komen. Pearl jam gaat zó goed spelen, dat het publiek daardoor nóg harder wordt opgepookt. Et cetera. 

Hiervoor ga je als onvermoeibare muziekliefhebber dus steeds weer naar al die festivals. Om dit mee te maken. En hiervoor laat een band zich boeken op die ontzaglijk grote evenementen. Als je de fik steekt in vijftig- of tachtigduizend man publiek, dan heb je iets groots verricht.

3. De concertregistratie

Wat een geluk. In 1992, het jaar van ­Pearl Jam, werd Pinkpop voor het eerst live uitgezonden op tv, onder de weinig originele titel Pinkpop Live. Rond het podium werden camera­poten, cameramensen en zwiepende camerakranen opgesteld, en dankzij die feilloze registratie (in regie van Pim Marks) staan we tussen Pearl Jam op het podium, of zweven we boven het hossende publiek. We zien de grimassen van Eddie Vedder, zijn van emoties vertrokken hoofd en die verliefd knipperende en wegdraaiende ogen.

De wereld kan tot in lengte van dagen genieten van de show van Pearl Jam op Pinkpop, dankzij die superieure registratie. En daarom is die integrale uitzending op YouTube miljoenen keren bekeken, en worden er vanuit Mexico tot Japan nog altijd juichende commentaartjes onder gezet. Een paar recente toevoegingen. RCMaster2078: ‘You can really see the passion in Eddie’s eyes when he sings. It’s just beautiful.’ John ­Miller: ‘I think this is the coolest ­Pearl Jam show ever.’

4. Beste Pinkpopshow ooit

‘The coolest Pearl Jam show ever’, dat vonden er dus meer. Het publiek dat erbij was, uiteraard, want dat voelde de opwinding ter plekke over het Megaland golven. En de Pinkpopbaas Jan Smeets, die de duikvlucht van Eddie Vedder later zou uitroepen tot een van zijn persoonlijke Pinkpophoogtepuntjes.

Pearl Jam is de show in Landgraaf evenmin vergeten. Vorig jaar, 25 jaar na dato, plaatste de band een oproep op de Facebookpagina: een verzoek om persoonlijke herinneringen aan dat samenzijn te delen.

Pearl Jam op Pinkpop 1992 is ook min of meer officieel uitgeroepen tot beste Pinkpopshow uit de geschiedenis. In 2009 om precies te zijn, toen Pinkpop veertig jaar bestond. De luisteraars van de muziekzender 3FM verklaarden Pearl Jam in een grote enquête tot kampioen, en verkozen het optreden boven dat van Rage Against the Machine uit 1994, dat toch echt bijzonder goed was, en The Police uit 1979 – ook niet verkeerd.

5. Pinkpop is rock-‘n-roll

Dat zou je weleens kunnen vergeten, en Pinkpop heeft het ook niet altijd gemakkelijk gehad. Er waren mindere jaren, met headliners als zanger Chris Rea. En soms leek de gemiddelde leeftijd van de optredende artiesten ergens rond de 60 te liggen – wat natuurlijk niet zo was, maar toch.

Maar op de editie van 1992 zagen we dat het Nederlandse oerfestival Pinkpop ook wel degelijk keiharde rock-’n-roll was. De slotact The Cult weigerde tegen sluitingstijd van het podium te gaan. De band dreef Jan Smeets tot razernij en sloeg tussen de bedrijven door ook nog even alle instrumenten aan splinters.

En Eddie Vedder klom in de camerakraan, tot wanhoop van de cameraman op dat apparaat en de mannen onder de kraan die het gevaarte in bedwang probeerden te houden, en klapte van 5 meter hoogte met legerkisten en al het publiek in. Niemand die Vedder bij de voorbereidingen op zijn magistrale stagedive tot andere gedachten probeerde te brengen. En niemand die zich na afloop van de show bij de festivalofficials beklaagde over een gescheurde lip.

Ook die les van Pearl Jam mag niet worden vergeten. Vanavond spelen ze weer. We gaan vast vooraan staan.

Pearl Jam speelt vanavond om 21.30 uur op Pinkpop in Landgraaf. Op zaterdag 7 juli komt de band naar Rock Werchter.