Duitsland: na de vluchtelingencrisis de regeringscrisis

Dat is de vraag waar heel Duitsland zich momenteel het hoofd over breekt. De regering is nog maar een paar maanden bezig en crisissen als deze zijn in Duitsland erg uitzonderlijk. Anderzijds: als je het heel praktisch bekijkt: dit is een crisis over een probleem dat zich momenteel niet echt stelt (een nieuwe massale vluchtelingencrisis) tussen twee zusterpartijen. De regering bestaat uit enerzijds de sociaaldemocraten van de SPD, anderzijds uit de christendemocraten: twee partijen de CDU en de CSU, de twee die momenteel met elkaar overhoop liggen. De grote CDU van Merkel in heel Duitsland behalve Beieren, de CSU enkel in Beieren. Maar ook 1 fractie, bijvoorbeeld.

De regering laten vallen is dus moeilijk, want wat dan? De partijen zijn sinds 1949 innig met elkaar verbonden, staan altijd achter dezelfde kanselierskandidaat, hebben elk hun eigen kiesgebied. Ooit, eind jaren ’70, toen de CSU de legendarische Frans-Jozef Strauss als leider had, kwam het bijna tot een scheiding. Toen kwam het er ook niet van, ik zie het nu ook niet te gebeuren.

Een ding moet je in het achterhoofd houden: de CSU staat voor de belangrijkste verkiezingen uit hun bestaan: de deelstaatverkiezingen in Beieren in oktober: nu hebben ze daar de absolute meerderheid, maar er is een kans dat ze die kwijtraken doordat ze kiezers op de rechterflank verliezen aan de rechtse AfD. Waarom? Omwille van het vluchtelingenbeleid. Dus het spierballengerol van de CSU tegen Merkel, is eigenlijk de start van hun verkiezingscampagne, om kiezers terug te winnen.

Het migratieplan dat minister van Binnenlandse Zaken Seehofer had willen voorstellen deze week, bestond uit 63 punten. Een paar kernpunten: vluchtelingen en migranten die geen asiel krijgen sneller terugwijzen, zeker zij die misdaden begaan of gevaarlijk zijn en het oprichten van ankercentra: letterlijk plaatsen waar je van aankomst tot beslissing over je lot als migrant moet blijven wachten. Maar het struikelblok is dus het al dan niet tegenhouden van vluchtelingen aan de Duitse grens: Seehofer ziet het zo: wie al in een ander Europees land geregistreerd, komt Duitsland niet in, maar moet terug naar dat land. Meestal het land van aankomst. Eigenlijk een strikte toepassing van de Dublinregels. Die zin was duidelijk de stap te veel voor kanselier Merkel, omdat het radicaal indruist tegen wat zij in 2015 gedaan heeft: vluchtelingen massaal laten doorkomen naar Duitsland. Overal werden de grenzen toen geopend.

Toegeven aan Seehofer betekent – in de publieke opinie althans – enorm gezichtsverlies voor de kanselier. Maar in de praktijk zou dat eigenlijk weinig veranderen. Zeker momenteel niet. De belangrijkste toegangen tot Duitsland liggen in het zuidoosten van het land, in…Beieren. En daar voert de politie als sinds september 2015 dagelijks controles uit. Deze week lieten ze nog weten dat het grootste deel van de vluchtelingen en migranten teruggestuurd wordt. Zolang er dus geen nieuwe massale crisis uitbreekt, blijft alles hetzelfde. Het Duitsland van de open grenzen is al lang een mythe.

Hier komen we terug bij Merkels bedoeling: zij wil blijven inzetten op een Europese oplossing voor het migratieprobleem. Eind deze maand zitten de Europese regeringsleiders op een top daarover samen. Merkel vreest dat met Seehofers plan de kansen op een Europese oplossing definitief voorbij zijn: als Duitsland niemand binnenlaat en iedereen terugstuurt naar landen als Griekenland en Italië, dan raken die in de problemen. Bovendien is de kans vrij groot dat die landen de registratieregels aan hun laars gaan lappen en zo ontstaat chaos. Seehofers plan is puur op Duitsland gericht, dus. Het is ook daar dat er verkiezingen te winnen vallen, natuurlijk.

Merkel laten scoren met een Europese oplossing – mocht dat al lukken, want dat is verre van zeker – levert de CSU weinig op. Een compromis had kunnen zijn, twee weken te wachten: Merkel de mogelijkheid geven om aan de Europese weg te timmeren en dan samen te beslissen of dat voldoende is. Maar die tijd wordt haar niet gegund. Het is ook niet zo dat er groot vertrouwen is in een Europese oplossing, tot nu is dat nooit gelukt. Seehofer zelf is intussen beter en beter bevriend met Oostenrijk en de nieuwe Italiaanse regering, kan je ook als rechtse hardliners zien. Het lijkt dus een groot Europese oplossing of een klein Duitse samen met wat gelijkgezinden worden. Met of zonder solidariteit.