Moeilijke keuze voor latino’s die onderweg zijn naar de VS: kinderen verliezen of terug naar gewelddadig thuisland?

Epigimenio Centeno (40), een postkoerier uit El Salvador is al meer dan een jaar onderweg naar de Verenigde Staten met zijn familie. Hij hoopte een van de komende maanden samen met zijn vrouw en zoontjes Axel (9) en Steven (3) de grens met de VS over te steken. Maar nadat hij de nieuwsberichten over de van hun ouders gescheiden jammerende kinderen in kooien gezien heeft, is hij van plan om langer in Mexico te blijven, waar hij in Ciudad Jerez een slechtbetaalde baan heeft gevonden in de keuken van een visrestaurant.

“Je vertrekt met de intentie om naar de VS te gaan om je kinderen een beter leven te geven, maar zoals de dingen er vandaag voorstaan, is het lastig. Als we gevangen worden, dan nemen ze ons onze kinderen af. Ik denk dat ik voorlopig toch maar in Mexico blijf en hier een bestaan zal proberen op te bouwen.”

Teruggaan naar El Salvador is geen optie voor Epigimeneo en zijn familie, die zich gevangen zag in de wrede territoriumstrijd tussen bendes MS-13 en Calle 18, die bekendstaan als de meest gewelddadige van Centraal-Amerika. Nadat Epigimenio onder vuur genomen werd, heeft de familie besloten om uit veiligheidsoverwegingen te vertrekken.

Maandenlang is de familie bezig geweest met het aanvragen van een Mexicaanse vluchtelingenstatus, iets wat meer en meer Centraal-Amerikanen doen tijdens hun trek noord, om langer legaal in het land te kunnen verblijven en er te kunnen werken terwijl ze zich voorbereiden op de oversteek naar de VS.

Het originele plan van Epigimenio en zijn familie was om de grens over te gaan bij Ciudad Juarez om zich nadien over te geven aan de Amerikaanse grenspolitie, waarna ze asiel zouden aanvragen. Volgens het gangbare ‘catch en release’-beleid dat in 2015 onder Obama werd ingesteld en waarbij de migrantenfamilies als een geheel na hun registratie vrijgelaten worden (na een detentieperiode van maximum 20 dagen) tot hun zaak voorkomt, zouden ze relatief gemakkelijk een leven in de illegaliteit kunnen opbouwen als hun asielaanvraag afgewezen zou worden.

Maar het vooruitzicht om hun kinderen kwijt te raken, zorgt ervoor dat Epigeminio en zijn vrouw hun plannen om naar de VS te gaan voorlopig opgeborgen hebben.

En dat is precies het effect dat Trump en zijn regering met hun zero-zerotolerancebeleid voor ogen hebben. Maar niet iedereen laat zich ontmoedigen. De meeste mensen die vanuit het verarmde Centraal-Amerika de VS proberen binnen te raken, zijn op de vlucht voor bendegeweld en willen hun kinderen een veiligere en betere toekomst geven. Velen moeten op dit moment kiezen tussen twee kwaden: het risico hun kinderen te verliezen of terugkeren naar het geweld thuis.

In het Mexicaanse grensstadje Tijuana zetten Josue Mendez en zijn vriendin Carmen Palma hun plan om samen met hun drie kinderen naar de VS te gaan door. De familie verliet San Salvador nadat Carmen door een bendelid onder druk werd gezet om zijn sekspartner te worden. Haar vriend Josue is de VS al eens uitgezet. “Ons plan was om de grens over te steken en aan de Amerikaanse kant te wachten op de grenscontrole. “Maar we hebben gehoord dat het niet meer zo werkt en dat het beter is om hier onze aanvraag alvast in te dienen en te wachten. Dus dat hebben we gedaan.”

Ook Vanessa Bonilla, die met haar drie jonge kinderen vanuit Honduras is gekomen, is ervan overtuigd dat het ondanks de risico’s beter is om door te gaan dan om terug te keren naar de bendes die, zoals ze aangeeft, de vader van haar kinderen vermoord hebben en nu haar bedreigen. “Ik kan niet teruggaan. Ik kan niet in Honduras blijven”, zegt ze terwijl ze de asielaanvraag invult.

Intussen neemt de druk op Mexico toe: als meer migranten besluiten in het land te blijven, zorgt dat voor een nieuwe uitdaging voor het land dat het nu al moeilijk heeft om de elfvoudige toename van asielaanvragen tussen 2013 en 2017 te verwerken. “Het indirecte effect van Trumps beleid is dat ze het probleem afschuiven op Mexico”, zegt Gustavo Mohar, een Mexicaanse oud-migratie-officier. “Ik weet zeker dat ze zich daar bewust van zijn en er geen zier om geven.”

De Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken Luis Videgaray noemde de scheidingen kinderen van hun ouders eerder deze eek al “wreed en onmenselijk” en spoorde de VS aan om het beleid te heroverwegen. Hij liet weten dat Mexico samenwerkt met de regeringen van de Centraal-Amerikaanse landen om de situatie het hoofd te kunnen bieden.