Erdogan en Europa veroordeeld tot elkaar
President Recep Tayyip Erdogan zit nog eens vijf jaar aan het stuur in Ankara. In vele Europese hoofdsteden werd gehoopt dat de eigengereide Erdogan in het zand zou bijten. Niet dus. Turkije is echter te belangrijk voor Europa om te negeren, met of zonder Erdogan.
Europa en Erdogan verder ramkoers?
De Turkse president Erdogan en Europa zijn veroordeeld tot elkaar. Europa is en blijft de belangrijkste afzetmarkt voor de Turkse industrie en landbouw. Anderzijds hebben honderden grote Europese, ook Belgische bedrijven belangrijke investeringen en dochterbedrijven in Turkije.
Turkije speelt ook een sleutelrol in de opvang van Syrische en Iraakse vluchtelingen en migranten die naar Europa willen. In 2016 sloot Europa met Turkije de zogenoemde "vluchtelingendeal". In ruil voor geld stopt Turkije de uitstroom aan Syrische vluchtelingen richting Europa. Turkije bewaakt dus de buitengrens voor Europa. Niet onbelangrijk als je weet dat Turkije meer dan drie miljoen Syrische vluchtelingen opvangt.
Toch zijn de relaties met Europa slechter dan ooit. Nederland heeft de diplomatieke relaties zelfs bevroren. Ook met Duitsland is de relatie onder het vriespunt gezakt na kwetsende uitspraken over en weer waarbij Erdogan het niet nalaat de Duitse bondskanselier te vernederen.
Is Erdogan Trump of Poetins vriend?
Turkije is een erg belangrijk NAVO-lid. Op de VS na, heeft het het grootste leger van alle NAVO leden. Door zijn ligging, als buurland van Syrië en Irak, is het geostrategisch zeer belangrijk voor de NAVO, en Europa. De Turkse basis van Incirlik bijvoorbeeld speelde voorbije jaren een belangrijke rol bij de inzet van Westerse gevechtsvliegtuigen in het Midden-Oosten. Maar ook hier zit een haar in de boter. Duizenden militairen waren betrokken bij de mislukte staatsgreep tegen Erdogan in 2016. Verschillende officieren vroegen en kregen asiel in Europa, tot grote woede van Turkije. Ook de VS weigert Fetulleh Gülen, de religieuze sekteleider die hoogstwaarschijnlijk achter de coup zat, uit te leveren.
Dit jaar nog besliste Erdogan niet toevallig om voor miljarden te investeren in een hoogtechnologisch Russisch anti-rakettensysteem, de S-400. Die aankoop was mee ingegeven door het groeiende wederzijdse wantrouwen tussen de VS en Turkije. De Russische president Poetin maakt intussen handig gebruik van dat wantrouwen en wrikt Turkije zo verder los van de NAVO.
Hoe bruggen bouwen?
Erdogan heeft voorbije jaren sterk ingezet op de uitbouw van de eigen Turkse industrie en bouwsector. Nieuwe autosnelwegen, hogesnelheidstreinen en luchthavens verbinden alle delen van het land met elkaar. Die groei werd deels gefinancierd met buitenlands privékapitaal. Nu de rente stijgt dreigt een nieuwe Turkse financiële crisis. De Turkse munt heeft al bijna een kwart aan waarde verloren. Een economische winter zou voor de deur staan in Turkije. De groei blijft hoog, maar de economische en politieke onzekerheid schrikken bedrijven af. Juridische en financiële stabiliteit verzekeren door onder meer de noodtoestand op te heffen en de onafhankelijkheid van de Turkse Nationale Bank te vrijwaren kunnen eerste stappen in die richting zijn. Hier liggen zeker kansen voor Europa om de banden met Turkije aan te halen.
Ook in het Midden-Oosten, denk maar aan Syrië en Irak, hebben Europa en Turkije op lange termijn dezelfde belangen. Een stabiel Midden-Oosten is in het belang van Turkije en Europa. Dat Europa daarbij niet langer wegkijkt van het geweld tegen Turkse burgers door een gewapende organisatie als de PKK kan ook de dialoog op gang trekken.
Turkse ambitie of arrogantie?
‘Er is die heimwee naar een groot sterk Turkije dat zijn rol als regionale grootmacht opneemt’. In de buitenwijken van Ankara, bolwerken waar AKP en Erdogan tot 80% van de stemmen halen hoorde ik het verschillende keren. ‘Erdogan durft jullie in Europa tenminste tegenspreken’. Een ambitieus en sterk Turkije is een diepgewortelde gedachte die zeker door Erdogan en de rechts nationalisten werd gecultiveerd. Zeker omdat een deel van de Turkse bevolking verbitterd is door de aanhoudende afwijzing van Europa. Ook Erdogan kijkt niet langer naar het westen, maar naar het oosten om de invloed van Turkije uit te bouwen. Erdogan, zegt al langer dat hij geen lessen (in onder meer mensenrechten) hoeft van Londen, Parijs of Berlijn. Laat staan van Brussel. Toch kan Europa maar beter leren omgaan met een soms arrogante en op prestige beluste leider als Erdogan. Want buren blijven we hoe dan ook.
Beluister de analyse van Jens Franssen in "De ochtend"
Bekijk de fragmenten uit "Het Journaal":
