Waarom Erdogan nergens in Europa zo populair is als in België

Net geen 75 procent van de Belgische Turken stemde bij de presidentsverkiezingen op Erdogan, zo blijkt uit de officiële resultaten uit het buitenland. In geen enkel Europees land haalde Erdogan zo'n hoge score (zie kaart en grafiek). In het Antwerpse kiesbureau stemde zelfs 79 procent van de opgekomen kiezers voor Erdogan, in Brussel 69,7 procent. Er waren 142.463 Belgische kiezers en de opkomst lag op 53,6 procent. De Turkse kiezers konden van 15 tot en met 19 juni in Brussel of Antwerpen stemmen. 

Enkel in Nederland (72,8 procent) en Oostenrijk (72,1 procent) haalde Erdogan nog meer dan 70 procent. In Duitsland, het land met het grootste aantal Turkse kiesgerechtigden - bijna anderhalf miljoen - kreeg Erdogan 65 procent van de stemmen achter zich. En ook in Frankijk, Denemarken en Noorwegen ging meer dan de helft van de stemmen naar Erdogan.

"Dat de Belgische Turken massaal voor Erdogan kiezen, is een fenomeen dat zich vorig jaar ook al heeft voorgedaan bij het referendum in april", zegt Dirk Rochtus, professor Internationale Politiek (KU Leuven). Bij het referendum over de grondwetswijziging die Erdogan meer macht gaf, waren de Belgen de grootste 'ja'-stemmers. Terwijl het 'ja'-kamp in Turkije zelf afklopte op 51,2%, liep dat in ons land op tot 77,1%. "De Turkse inwoners in ons land komen vooral uit streken in Turkije waar het een traditie is om voor AKP te stemmen of waar ze de partij toch genegen zijn", weet Rochtus. "In landen waar veel Turkse Koerden wonen, zal de steun voor Erdogan heel wat minder zijn. Ook liberale Turken die uitgeweken zijn, stemmen niet massaal voor AKP. Zij zijn óók vaderlandslievend, maar koppelen dat niet aan Erdogan."

Daarnaast is het natuurlijk zo dat de Turken in ons land een coherente groep vormen. Rochtus: "Gevolg is dat ze elkaar versterken in hun meningen en sympathieën. In die landen waar er procentueel gezien minder Turken wonen en waar ze niet zo'n hechte gemeenschap vormen, deed Erdogan het veel minder goed." In de Verenigde Staten, Ierland, Spanje en Polen haalde de belangrijkste oppositiekandidaat, Muharrem Ince, de hoogste scores. Erdogan kon daar nog geen 20% scoren. In België kreeg Ince 15%.

"Mensen die in het buitenland wonen, zijn makkelijk geneigd om het moederland te idealiseren", meent Rochtus. "Alles wat daar gebeurt, wordt gezien door een roze bril. Ook dat speelt in het voordeel van Erdogan: hij heeft de economie weer op de been gekregen en heeft van Turkije opnieuw een natie gemaakt om trots op te zijn." 

Over het algemeen deed Erdogan het in het buitenland flink beter dan in Turkije zelf. Alle buitenlandse stemmen samengeteld kwam de president op 59,6 procent, terwijl hij in het binnenland 52,4 procent kreeg. In Libanon (94,0 procent) en in Jordanië (77,5 procent) scoorde Erdogan het best.

Ook de uitslag van de parlementsverkiezingen duidt op een grote steun voor Erdogan in België. Zijn partij (AKP) haalde in ons land 64,35 procent van de stemmen. Dat is ruim boven de 42,6 procent die de partij in totaal haalde.

De belangrijkste oppositiekandidaat, Muharrem Ince, kreeg in België 15 procent, de Turks-Koerdische kandidaat Selahattin Demirtas 6,6 procent. Ince haalde de hoogste scores in de Verenigde Staten, Ierland, Spanje en Polen. Erdogan kon daar nog geen 20 procent scoren. Demirtas deed het dan weer goed in Irak (met een grote Koerdische vertegenwoordiging), Finland, Zweden en Zwitserland.

Volgens de internationale kieswaarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en de Raad van Europa genoten Erdogan en zijn AKP-partij een "overmatig voordeel". Er was een gebrek aan "gelijke kansen" voor de kandidaten, klinkt het in een rapport. "De mediakanalen boden de kiezers geen evenwichtige informatie aan over de verschillende kandidaten."

Volgens de OVSE en de Raad van Europa werden op de dag van de verkiezingen de procedures over het algemeen gevolgd, maar bij het tellen van de stemmen werden "belangrijke wettelijke maatregelen" dan weer over het hoofd gezien. Sommige stembrieven waren niet afgestempeld, en de brieven werden niet systematisch geregistreerd toen ze in de stembureaus afgeleverd werden.

Het rapport wijst er ook nog op dat niet-gemachtigd personeel, zoals politieagenten, soms tussenkwam in het verkiezingsproces. Dat kan volgens de waarnemers hun evaluatie negatief beïnvloed hebben.

Europees vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid Federica Mogherini blijft veeleer op de vlakte over het al dan niet eerlijke verloop van de verkiezingen. "De kiezers hadden een oprechte keuze, maar de omstandigheden om campagne te voeren, waren niet gelijk." Volgens Mogherini zou Turkije "er goed aan doen enkele belangrijke tekortkomingen met betrekking tot de rechtstaat en de fundamentele rechten dringend aan te pakken". 

Maar, stelt Mogherini, "de omstandigheden tijdens de campagne waren niet gelijk". Ze verwijst ook naar de noodtoestand die als sinds de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016 van kracht is en die "de vrijheid van meningsuiting, ook voor de media, beperkt".

Turken die in Oostenrijk leven en die bij de verkiezingen stemden voor de herverkiezing van Erdogan, horen in het land eigenlijk niet thuis. Dat heeft Johann Gudenus, fractieleider van de extreemrechtse FPÖ in het Oostenrijkse parlement, laten optekenen. "Ze zijn in Turkije duidelijk beter af dan in Oostenrijk", luidde het.

Meer dan 72 procent van de Oostenrijkse Turken die ging stemmen, kleurde het bolletje rood achter de naam van Erdogan. "Dit resultaat bevestigt nog maar eens dat de integratie van duizenden Turken in ons land jammerlijk mislukt is", aldus Gudenus. Hij wijst met de beschuldigende vinger naar het 'gutmenschen'-beleid van de sociaaldemocratische SPÖ.

In Oostenrijk leven zo'n 270.000 mensen met Turkse roots.