Wat gebeurt er met het wrak van de B-17 bommenwerper? “We zullen uiterst voorzichtig moeten zijn”

LEES OOK. Wrak van Amerikaanse B17-bommenwerper ontdekt op de bodem van Noordzee

Waarom is dit zo’n spectaculaire vondst?

“Belangrijk? Dit is een uiterst belangrijk, spectaculair zelfs”, zegt Carl Decaluwé, gouverneur van West-Vlaanderen. “Er liggen veel wrakken op de bodem van Noordzee, maar je vindt niet elke dag een ‘Vliegend Fort’ en al zeker in deze staat. Het is naar mijn weten de eerste keer dat we het wrak van een B-17 aantreffen. Het is alleszins de eerste keer sinds ik verantwoordelijk ben voor alle erfgoed onder water.”

“Het is zeldzaam dat we zo’n precieze crash-site vinden, veelal zijn het vooral losse onderdelen”, zegt Sven Verhaest, hoofdonderzoeker aan het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ). “Normaal exploderen vliegtuigen op grote hoogte en worden de restanten ver verspreid, waardoor ze honderden meters uit elkaar liggen. Dat dit wrak relatief compleet is, wijst erop dat het toestel in één stuk gecrasht is. Een noodlanding na schade, brandstoftekort of motorproblemen is niet uitgesloten.”

Volgens professor-emeritus Luc De Vos, verbonden aan de KU Leuven en De Koninklijke Militaire School, is het vliegtuig gecrasht op terugweg, na de missie en nadat alle bommen gelost waren.“Op terugweg heeft zo’n toestel minder brandstof en geen bommen meer aan boord, dat zijn al een pak minder brandbare materialen. Ook kan je een wrak in die staat enkel vinden op zee. Als het op land neerstort, ontploft het toestel. Bovendien is op het water de kans op uitbranden veel kleiner, branden worden geblust terwijl het vliegtuig zinkt.”

Waarom worden de Amerikanen betrokken bij dit onderzoek?

“Zodra we doorhadden dat er stoffelijke overschotten in het wrak zouden kunnen zitten, hebben we de Amerikaanse autoriteiten ingelicht”, zegt Verhaest. “ Er zijn in oorlogstijd vele tientallen B-17’s neergehaald, maar na een gezamenlijk onderzoek hebben we op basis van onderdeelnummers en de Amerikaanse archieven vier mogelijke toestellen overgehouden. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen welk toestel het exact betreft.”

Het thuisland beslist wat er gebeurt met de stoffelijke overschotten. “In tegenstelling tot Duitsland wil de VS zo veel mogelijk stoffelijke overschotten repatriëren naar het homeland. Als hun jongens maar een militaire begrafenis kunnen krijgen, ze hechten daar heel veel belang aan. Het is ook maar de vraag of we stoffelijke overschotten gaan vinden. Na zo’n lange tijd onder water, kunnen we niet veel meer aantreffen dan wat skeletmateriaal. Voor de VS is het bergen van het wrak eigenlijk bijzaak. ‘Leave no man behind’ is het credo van de Amerikaanse strijdkrachten. Amerikanen nemen ook zelden vrede met een zeemansgraf, al helemaal niet voor leden van de luchtmacht. De zee is geen geschikte rustplaats voor een piloot.”

De Amerikanen zullen de stoffelijke overschotten wellicht zelf komen halen. “En soms doen ze dat snel, heel snel. Zelfs zonder de identificatie hier af te wachten”, zegt Didier Ponseele.

Daarin verschillen de Amerikanen van de Europese landen: Engelse soldaten die in België gevonden zijn, worden begraven op het Commonwealth-kerkhof van Passendale. Ook Duitsland wil zijn gesneuvelde soldaten niet terug. Die worden dan hier begraven in Langemark (WO I) of Lommel (WO II) . Wanneer de overschotten niet op het land maar in zee worden gevonden, laten de meeste landen het slachtoffers in dat zeemansgraf rusten.

Wat is de volgende stap in het onderzoek?

Momenteel is het dus wachten op de Amerikanen, “maar we gaan dit geen jaar laten liggen”, vertelt Verhaest nog. “We gaan zien hoeveel middelen de Amerikanen willen vrijmaken voor een gezamenlijk duikonderzoek en de berging van de lichamen.” Volgens de gouverneur maken de lichamen van de soldaten het een pak complexer. “Door die stoffelijke overschotten kan je het wrak niet uitgraven met een grote zandzuiger.” Verhaest beaamt dat: “De site is grotendeels verzand, we zullen uiterst voorzichtig te werk moeten gaan. Het hangt er ook maar vanaf wat de Amerikaanse protocollen zijn.”

Welke protocollen?

Die protocollen bestaan, maar “sluitende Belgische wetgeving bestaat nog niet”, zegt Didier Ponseele, specialist oorlogsgraven bij het Instituut voor Veteranen. “Pas in 2004 kwam daar het eerste - en dan nog slechts West-Vlaams - provinciedecreet over. Toen besliste West-Vlaams gouverneur Paul Breyne dat wanneer er een oorlogswrak en/of slachtoffer wordt gevonden, Erfgoed Vlaanderen als eerste moet worden verwittigd. De politie moet de stoffelijke resten komen identificeren. Dan moeten wij - het Instituut voor Veteranen - op de hoogte gebracht. Wij zullen dan contact opnemen met het thuisland van de soldaten.”

“Twee jaar geleden is er een Amerikaans vliegtuig gevonden in de Ardennen. In Wallonië dus, waar er geen regels zijn voor dit soort vondsten. Wel, de Amerikanen zijn het wrak en de stoffelijke overschotten komen ophalen. De identificatie is dan gebeurd op de basis van Hawaï. Ik vraag me af wat ze gedaan hadden indien het geen Amerikaanse slachtoffers bleken. Ze terugsturen? Ik pleit ervoor dat het decreet Breyne over heel het land wordt uitgerold, dan weet iedereen waarop en waaraan.”