Direct naar artikelinhoud
Kunst

Ontransparante kunstwereld worstelt met de centen

Deweer Gallery is een gevestigde waarde in de wereld van de beeldende kunst, met werken van onder meer Panamarenko. De rechtszaak gaat niet over deze werken.Beeld ID Photo Agency

De bekende Deweer Gallery is door een kunstenaar aangeklaagd omdat ze zou gefoefeld hebben met de verkoopsprijs van kunstwerken. "De kunstwereld is als de diamantsector", zegt galeriehouder Sofie Van De Velde, die werkt aan een deontologische code. 

Is er gelogen over de verkoopsprijs van kunstwerken? Beeldend kunstenaar Michaël Aerts heeft zijn voormalige galerie Deweer Gallery daarvoor alvast voor de rechter gedaagd. "De galerie heeft kunstwerken verkocht aan een buitenlandse koper, maar aan een hoger bedrag dan mijn cliënt dacht", legt advocaat Jan Leysen uit. Aerts, die vooral sculpturen en installaties maakt, zou daardoor 980 euro aan inkomsten zijn misgelopen.

Deweer Gallery ligt in het West-Vlaamse Otegem en is al bijna veertig jaar een belangrijke speler in de wereld van de hedendaagse kunst, met in haar portfolio grote namen als Jan Fabre en Panamarenko. 

De galerie zelf geeft geen commentaar, maar advocaat Vallery Declercq ontkent de aantijgingen: "De kunstenaar wilde liever werken verkopen zonder tussenpersoon en heeft een stok gezocht om te kunnen vertrekken bij Deweer Gallery. Meer is er niet aan de hand."

'De galerie heeft kunstwerken verkocht aan een buitenlandse koper, maar aan een hoger bedrag dan mijn cliënt dacht'
Advocaat Jan Leysen

Een deel van de juridische strijd gaat over de btw die bij de verkoop hoort, en dat is in de kunstwereld wel vaker een bron van conflicten. Door dat btw-bedrag er al dan niet bij te tellen, zou de galerie volgens advocaat Leysen tot die twee verschillende prijzen gekomen zijn. Een galeriehouder uit Antwerpen: "Het btw-systeem is ingewikkeld en volatiel, waardoor er toch iets meer ruimte is voor gefoefel." 

Er zijn namelijk verschillende systemen, afhankelijk van de precieze rol van de galerie. Het tarief bij de verkoop van een kunstwerk bedraagt dan 6 of 21 procent, en dan zijn er ook commissies waarop btw ook van tel is. En in het buitenland vervalt dat btw-stelsel soms. 

Een galerie kan ook kiezen om btw te betalen op de marge, dus het verschil tussen de aan- en verkoopprijs. Dat zijn soms forse bedragen. De galeriehouder: "Veel galeries hebben een stock, soms met werken die ze al 30 jaar hebben. Als een kunstenaar inmiddels is doorgebroken, is de marge heel groot." 

Niet transparant

"De kunstwereld kan veel transparanter", vindt Sofie Van De Velde. Zij runt Gallery Sofie Van De Velde en is ondervoorzitter van de beroepsvereniging van Belgische galeries (BUP), waar ze internationaal aan een deontologische code werkt om dit soort problemen op te vangen. "Er is nood aan duidelijke spelregels, ook voor mensen die een werk willen kopen in een galerie." 

De wereld van de beeldende kunsten is van nature nogal discreet, maar ook klein: als galeries niet uitbetalen of kunstenaars vervelend doen, dan gaat dat snel rond. "De sociale controle is groot", zegt Van De Velde. Maar de indruk leeft toch ook dat er hoe langer hoe meer rechtszaken zijn tussen kunstenaars en hun galeries, en dat kunstenaars steeds beter hun rechten kennen.

‘Er is nood aan duidelijke spelregels, ook voor mensen die een werk willen kopen’
Sofie Van De VeldeBeroepsvereniging van Belgische Galeries

Van De Velde vergelijkt haar sector met de diamanthandel: "Er wordt niet met echte contracten gewerkt, maar op basis van vertrouwen en ongeschreven regels." En dat terwijl het volgens haar essentieel is om op voorhand afspraken te maken: hoe worden de centen verdeeld als een kunstwerk verkocht wordt, en de btw? 

"Zeker op een beurs, met soms veel werken in bruikleen, moet je op voorhand weten: hoe wordt de verkoopsom verdeeld? Mogen we korting geven en hoe delen we die? Communiceer je de prijs met of zonder btw? Daar zijn we weken mee bezig en communicatie is essentieel." Ook daarin moet die deontologische code een steun zijn. 

Het kabinet van Vlaams cultuurminister Sven Gatz (Open Vld) meldt dat de Europese Commissie een nieuw voorstel heeft om de Europese btw-wetgeving op elkaar af te stemmen. "Dat zou een goede gelegenheid zijn om de tarieven op culturele goederen te herbekijken en te stroomlijnen", klinkt het, maar dat kan nog wel even duren. 

Op 5 september spreekt de rechtbank van Kortrijk zich alvast uit over de zaak tussen Michaël Aerts en Gallery Deweer.