Voetbal in Kaliningrad: Poetins opgestoken vinger naar het Westen

Kaliningrad mag dan zo groot zijn als Noord-Ierland, FC Baltika zit niet in FIFA 18, dus bestaat het niet voor de spelers. Jammer, want deze derde wedstrijd van de Belgen op de worldcup is met afstand de meest interessante van alle verplaatsingen en krijgt door de vreemde sportieve ontwikkelingen en speculaties nog een extra lading.

Theculturetrip.com, een reizigersplatform dat altijd iets weet te verzinnen, moet nu het antwoord schuldig blijven op de zoekopdracht 'sports in Kaliningrad'. Antwoord: sport hebben we niet, maar je kunt massa's andere dingen doen in Kaliningrad.

Er is wél sport in de enclave tussen Polen en Litouwen. Russisch tweedeklasser FC Baltika trekt gemiddeld 4.000 toeschouwers en krijgt nu een stadion van 35.000 zitjes, dat na de wedstrijd van morgen wordt gedownsized naar 25.000. Het is niet helemaal zeker of de Baltika Arena een lang leven beschoren is, want het werd gebouwd op het moeraseiland Oktjabrski in de rivier Pregolja en ingenieurs stelden zich ernstige vragen bij de haalbaarheid van een stadion op die plek.

Icoon uit de Koude Oorlog

De één miljoen inwoners van de enclave Kaliningrad, die genoemd is naar de stad, hadden het geld voor de transformatie van een wilderniseiland in een voetbalpark liever in duurzame infrastructuur gestoken, maar Vladimir Poetin had andere plannen. Voetballen in de Baltika Arena is zijn opgestoken middelvinger naar Europa, net iets minder dreigend dan de Iskander-raketten met hun kernkoppen die hij onlangs naar daar verhuisde.

Kaliningrad is een vergeten stad, een icoon uit de Koude Oorlog 1.0 en nu ook in de versie 2.0. De filosoof Immanuel Kant is er geboren, maar de populairste burger, hoewel hij daar vreemd genoeg niet is geboren en nooit heeft gewoond, is Woody Allen, wiens oorspronkelijke familienaam Königsberg is, de Duitse benaming van de stad.

Kaliningrad ligt halfweg tussen Brussel en Moskou. Het valt op hoe de meeste speelplaatsen van deze worldcup zich in de linkerhelft van dat gigantische land Rusland bevinden. Helemaal verwonderlijk is dat niet want achter de Oeral, wat wij gemakshalve Siberië noemen, wonen veel minder mensen. In Vladivostok gaan spelen was geen optie, maar Novosibirsk (derde stad) en Omsk (zevende stad) zijn miljoenensteden die het voetbalfeest aan zich hebben zien voorbijgaan. Tsjeljabinsk had ook nog gekund, maar soms worden speelplaatsen gekozen in functie van niet-sportieve en niet-organisatorische redenen.

Wat verklaart anders de keuze van het grauwe Rostov aan de Don, op amper 500 kilometer van Sotsji, die andere speelstad? Het is de poort naar de Kaukasus, dicht bij Oekraïne en recent een van de belangrijkste uitvalsbasissen voor de troepen die de Krim in 2014 hebben ingenomen.

In dezelfde logica kadert de keuze voor Kaliningrad, genoemd naar een bolsjewiek, Michail Kalinin, een medestander van het eerste uur van Lenin en later Stalin, die wel hun naam in hun stad kwijtspeelden toen Leningrad Sint-Petersburg werd en Stalingrad Volgograd.

Militair bruggenhoofd

Kaliningrad heette eeuwenlang Königsberg/ Koningsbergen en was eerst de hoofdstad van Oost-Pruisen, tot het na de Eerste Wereldoorlog werd gescheiden van Duitsland. In de Tweede Wereldoorlog fungeerde het weer als Duits bolwerk om de Baltische Zee te controleren. Nadat de Britten de stad hadden platgebombardeerd in 1944, rolde het Rode Leger de laatste weerstand pas in april 1945 op. Bij de Potsdam-conferentie werd Königsberg toegewezen aan de Russen en kreeg het zijn USSR-naam.

Meteen werd het een militaire basis, de enige Russische haven die permanent ijsvrij is en die tot in 1990 niet door buitenlanders kon worden bezocht zonder speciale toestemming. Vandaag is het nog steeds een stevig militair bruggenhoofd voor de Russen midden in de EU. In oktober 2016 verbaasde Poetin het Westen en de NAVO nog maar eens toen hij de nieuwe Iskander-raketten naar Kaliningrad liet overbrengen, inclusief atoomkoppen. Die dingen kregen de weinig vertrouwenwekkende naam Satan II.

Het Westen protesteerde, maar Poetin bleef doof, ook in de zogeheten Kaliningrad-kwestie. Die bepleit een teruggave van de enclave aan Duitsland of aan het Westen, zeker na de uitbreiding van de Europese invloedssfeer met de Baltische republieken begin deze eeuw. Toen Litouwen nog tot de USSR behoorde, kreeg het ooit de vraag of het niet beter de oblast Kaliningrad erbij zou nemen. De gouverneur van toen weigerde omdat er te veel Russen woonden. Die wonen er uiteraard nog en die zien een tweede volksverhuizing niet zitten. Eind de jaren 40 werden Duitsers verjaagd uit de enclave, die werd herbevolkt met Russen.

Engeland-België is de vierde en laatste wedstrijd in Kaliningrad. De kans dat Poetin zich voor de gelegenheid laat zien in zijn eiland in het Westen is onbestaand. De president van de Russische federatie blijft op dit event op de achtergrond. Een vlot WK in zijn land, zonder dat hij om de haverklap in beeld is, maakt meer indruk.

Het dient gezegd: alles loopt op wieltjes. Voorlopig geen hooligans, geen in elkaar geslagen homo's of zwarten en van politieke statements is ook geen sprake. Althans niet van Russische zijde. Ook in het akkefietje met de Kosovaren in de Zwitserse ploeg bleven de Russen opvallend afzijdig, al steunde het Russische publiek maar al te graag de Slavische vrienden uit Servië in die wedstrijd.

Granit Xhaka en Xherdan Shaqiri, die bij het vieren van hun doelpunten de Albanese tweehoofdige adelaar uitbeeldden door hun armen te kruisen met open vingers, is voorlopig de enige uiting van politiek op dit WK. De Serviërs werden pisnijdig en begonnen lichtjes overtrokken onmiddellijk over Den Haag en hoe Shaqiri en Xhaka daar voor het oorlogstribunaal zouden moeten verschijnen.

Arabische tv-discussie

Verder bleef het erg rustig, ook tussen sjiieten en soennieten, die iets harder en feller naar elkaar trapten dan anders, maar verder geen gedoe. De enige discussie in de Arabische wereld ging over tv-rechten. De Qatarese zender beIN heeft de rechten voor de Arabische regio, maar Saudi-Arabië weigert dat signaal over te nemen en vond er dan maar niks beters op dan de WK-wedstrijden te streamen via hun zender BeoutQ, die geen rechten heeft.

De Europese voetbalbond UEFA protesteerde, de mondiale bond FIFA vreemd genoeg minder dan de UEFA. Daar hebben de 20 miljard euro, waarmee Arabische consortia de FIFA willen steunen om een wereldwijde clubcompetitie in te richten, veel mee te maken.