Europese steun voor Angela Merkel voor aanvang van cruciale top over migratie

Merkel moet de tweedaagse top in Brussel kunnen verlaten met een geloofwaardige aanpak om het massaal doorreizen van migranten naar Duitsland te stoppen. Daarvoor heeft ze vooral Italië nodig. De steun van premier Conte heeft ze nog niet, wel die van de Spaanse premier Sanchez en de Griek Tsipras. Ook Finland en Luxemburg gaven Merkel hun steun, maar die is vooral politiek van belang: zij zijn geen belangrijke herkomstlanden van in Europa aangekomen migranten.

De Europese top van vandaag en morgen is belangrijk voor de toekomst van de EU, want "de Schengenzone, en dus de toekomst van de samenwerking op Europees niveau, staan op het spel". Dat zei premier Charles Michel voor aanvang van de top in Brussel. Voor Michel is het moment gekomen om beslissingen te nemen over de migratiekwestie, klonk het. Als de ene na de andere lidstaat zijn grenzen voor migranten sluit, gaat het het vrij verkeer van personen en dus de Schengenzone de facto op de schop, vreest Michel.

Michel hamert op een beleid "op Europees niveau", dat niet alleen in lijn is met het internationaal recht maar ook efficiënt is, herhaalde hij. "Dat betekent een sterkere beveiliging van de buitengrenzen, akkoorden met Afrikaanse landen én meer solidariteit op Europees niveau."

Over de zogenaamde 'regionale ontschepingsplatformen' die de EU zou oprichten in Noord-Afrika, om er economische vluchtelingen van vluchtelingen te onderscheiden vooraleer ze in de Europese Unie aankomen, zijn "nog meer details over de modaliteiten nodig", zei de premier. "Het moet mogelijk zijn om akkoorden te sluiten met Afrikaanse landen, maar we moeten ook zeker met de UNHCR (VN-vluchtelingenagentschap, red.) en de Internationale Organisatie voor Migratie samenwerken, om zeker te zijn dat de oplossingen conform zijn met het internationaal recht én efficiënte resultaten opleveren."

Migratie ligt straks op tafel tijdens het diner van de Europese leiders. Verwacht wordt dat het debat tot vrijdag in de vroege uurtjes zal duren. "Het zal niet gemakkelijk zijn, maar ik denk dat het moment gekomen is om beslissingen te nemen. We moeten vanavond nog een stap in de goede richting kunnen zetten", besluit Michel.

"Europa staat voor vele uitdagingen, maar de migratiekwestie zou kunnen beslissen over het lot van de Europese Unie", zo verklaarde Merkel vanochtend in het Duitse parlement. Merkel beloofde dat ze op de Europese top gaat werken aan een "coalitie van bereidwilligen" die samen oplossingen proberen te zoeken voor het probleem van zogenaamde secondaire bewegingen, waarbij asielzoekers na hun registratie in de lidstaat van aankomst doorreizen naar andere lidstaten. 

Volgens de Nederlandse premier Rutte is het belangrijk dat de leiders vanavond gezamenlijk komen tot oplossingen om de 'primaire' migrantenstroom (over de Middellandse Zee) in te dammen. "Daarna moeten we dan afspraken maken om te voorkomen dat alle druk op een paar landen komt." Het tegengaan dus van wat in jargon de ‘secundaire beweging’ heet: het doorreizen van asielzoekers naar voornamelijk Duitsland. Merkels opstandige CSU-vleugel dreigt die asielzoekers aan de grens tegen te houden als Merkel in Brussel geen oplossing in elkaar bokst. Dat conflict loopt zo hoog op dat het Merkels coalitieregering bedreigt.

Merkel en Macron, die ongeveer gelijktijdig in Brussel aankwamen, zien voor het stoppen of afremmen van de migratie over de Middellandse Zee, net als Rutte, een solide oplossing in de door Raadsvoorzitter Tusk voorgestelde ‘ontschepingsplatforms’ in Noord-Afrika. Wel is daarvoor grondig overleg nodig met de betrokken Noord-Afrikaanse landen zelf. "Het ‘schiften’ van de migranten in Noord-Afrika, waarbij oorlogsvluchtelingen door mogen en economische migranten terug moeten naar hun land van herkomst, kan een goede oplossing zijn", aldus Merkel, die dan wel wil dat ook de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR daarbij wordt betrokken.

Volgens Macron gaat het vandaag in de kern om de vraag of de lidstaten een Europese oplossing willen voor het migratieprobleem, dan wel nationale oplossingen. "Frankrijk zal een Europese aanpak verdedigen."

Volgens de Ierse premier Leo Varadkar moet Europa ook de ‘pushfactoren’ aanpakken, de economische malaise thuis die veel migranten ertoe aanzet hun leven te riskeren om naar Europa te trekken. Brussel wil dat doen met economische steun, maar de miljarden die dat vergt komen bij de lidstaten maar mondjesmaat los. Volgens Varadkar en ook buitenlandchef Mogherini verkeert Europa momenteel meer in de greep van een politieke crisis over migratie, dan in die van een migrantencrisis. "De instroomcijfers liggen nu wel 80 procent lager dan in 2015", aldus Mogherini.

De Griekse premier Alexis Tsipras is bereid een deal te sluiten met Merkel over een snellere terugkeerprocedure voor asielzoekers. Dat heeft hij verklaard aan de Financial Times. Met zo'n akkoord zou Duitsland migranten die eerder al in Griekenland asiel aanvroegen, makkelijker kunnen terugsturen.

"We moeten een manier vinden (...) om de lasten te delen en de oneerlijke positie voor de frontlijnstaten en van Duitsland, weg te werken", zei hij. "Het is niet eerlijk dat al die mensen naar Duitsland gaan, als we geloven dat dit een Europees probleem is."

De Griekse premier verwacht geen grote instroom richting Griekenland als het akkoord werkelijkheid wordt. "Het kan ons niet schelen dat we dan misschien een aantal teruggekeerde migranten uit Duitsland zullen moeten opvangen, als we daarmee een signaal geven aan mensensmokkelaars", zei hij. Groot kan het effect volgens de Griekse premier hoe dank ook niet zijn, want "er zijn elke maand maar 50 tot 100 asielzoekers die de noordelijke grens van Griekenland oversteken." Tsipras benadrukte tot slot dat de Dublin-verordening, die bepaalt dat de lidstaat waar een asielzoeker eerst asiel heeft aangevraagd, verantwoordelijk is, wat hem betreft "dood" is.