President Tusk over Europees migratieakkoord: "Nog te vroeg om van een succes te spreken"

"Dit is het gemakkelijkste deel van werk, in vergelijking met wat ons te wachten staat eens we het akkoord in de praktijk brengen", aldus Donald Tusk.

De Europese leiders willen onder meer de buitengrenzen beter beschermen, ontschepingsplatformen in Afrika oprichten én 'controlecentra' op poten zetten in de zuidelijke lidstaten. Daar moeten economische migranten gescheiden worden van wie recht heeft op internationale bescherming, waarna die laatste groep verdeeld wordt onder de lidstaten die daartoe bereid zijn. Zowel het openen van zulke centra als het overnemen van vluchtelingen die in een frontlijnstaat als Italië of Griekenland aangekomen zijn, zal op vrijwillige basis gebeuren.

De voorzitter van de Europese Raad beseft dat het werk daarmee niet afgelopen is. "Het is nog veel te vroeg om van een succes te spreken", verklaarde Tusk op een persconferentie na de EU-top vanmiddag. "Dit was het gemakkelijke deel van het werk, in vergelijking met wat ons te wachten staat wanneer we het akkoord in de praktijk brengen".

Tusk benadrukte dat het akkoord ook vermeldt dat ngo's op de Middellandse Zee "zich aan de wetten moeten houden en de operaties van de Libische kustwacht niet mogen verstoren", en dat de EU daarnaast extra geld vrijmaakt voor Turkije en het Afrika Trustfonds. 

In het akkoord hechten de Europese leiders hun goedkeuring aan het idee van 'regionale ontschepingsplatformen' buiten de EU. In samenwerking met de UNHCR en de IOM zal het concept verder onderzocht worden, zodat "het model van de mensensmokkelaars doorbroken wordt". "Waar moeten mensen die gered worden naartoe worden gebracht: naar Europa of net niet? Wij zijn altijd voor de tweede variant geweest, en met deze tekst is dat nu mogelijk", zegt de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz.

Hij krijgt als toekomstig voorzitter van de Europese ministerraden van zijn collega's de opdracht om verder te werken aan de hervorming van de Dublin-verordening, die bepaalt welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een bepaalde asielaanvraag. Nu is dat nog het land van aankomst, maar met het akkoord over de controlecentra lijkt dat principe geen stand te zullen houden. Op de Europese top van oktober komen de leiders op 'Dublin' terug.

Verder zegden de leiders ook extra geld toe om in Afrika de oorzaken van migratie aan te pakken en engageren ze zich ertoe secundaire migratiebewegingen tegen te gaan. Het aanpakken van het fenomeen waarbij mensen die in een lidstaat een asielprocedure hebben lopen alsnog naar een andere lidstaat trekken, is vooral voor de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de stabiliteit van haar regering erg belangrijk. Zij toonde zich na afloop van de vergadering "optimistisch dat we het werk nu echt verder zullen kunnen zetten" en zei dat het nu duidelijk is dat iedereen de regels moet naleven. Geen enkele asielzoeker zal het land kunnen kiezen waar hij bescherming wil aanvragen, aldus Merkel.

Duits bondskanselier Angela Merkel, voor wie een Europese oplossing voor de migratiekwestie cruciaal is voor het overleven van haar regering, gaat tevreden naar huis. "Dit is een belangrijke stap in de goede richting. Ik denk dat we hier samen iets bereikt hebben en dat is meer dan waar ik op had gehoopt voor ik naar de top kwam." Maar ook Merkel gaf toe dat de leiders nog wat werk op de plank hebben liggen. "Dit is niet het einde van de weg."

De Beierse zusterpartij van Merkel's CDU - die al weken dwarsligt over het migratievraagstuk - reageert voorzichtig positief op het migratieakkoord dat de Europese leiders afgelopen nacht sloten op de Europese top. "We moeten tevreden vaststellen dat dit een stap in de goede richting is van een gemeenschappelijke Europese Europese asielstrategie", reageerde CSU-parlementslid Hans Michelbach deze ochtend in een interview met de Duitse openbare omroep ARD. "De vraag is: wat betekent dit voor de nationale grenzen en de instroom op dit moment en in de volgende maanden?"

De Franse president Emmanuel Macron noemt het akkoord een "overwinning van Europa en van de samenwerking". Het concept van 'controlecentra' is donderdagavond nog door de Franse president naar voren geschoven. Op Frans grondgebied komen echter geen dergelijke centra, verduidelijkte hij vrijdag. De bedoeling is dat ze in Griekenland, Spanje en Italië komen, de frontlijnstaten waar veel migranten aankomen.

De nieuwe Italiaanse premier Giuseppe Conte, die aan zijn eerste top deelneemt, bewees aan het begin van de avond dat het hem menens was door zijn collega’s meteen onder druk te zetten. Hij weigerde de conclusies over andere onderwerpen goed te keuren, zolang over migratie geen akkoord was. “Er is pas een akkoord als er een akkoord is over alles”, zou hij hebben gezegd.

De Italiaanse premier Giuseppe Conte sprak dat vanmiddag al meteen tegen. De centra kunnen in eender welk Europees land komen, zei hij tijdens een persbriefing na de Europese top. "De centra komen er op vrijwillige basis en gelijk wel EU-land kan zich daarvoor aanbieden, ook Frankrijk."

Hij wilde per se een akkoord waarin de andere lidstaten zich solidair tonen met Italië. Met de belofte dat er Europese controlecentra zullen worden ingericht en dat migranten die in Italië aankomen via die hotspots over Europa zullen worden verdeeld, zag hij zijn eis ingewilligd - ook al zal geen enkel land verplicht kunnen worden aan het mechanisme deel te nemen. Voor zover bekend zegde geen van de 28 lidstaten al toe dat ze een of meerdere centra willen openen en/of migranten willen overnemen van de frontlijnstaten.

Terwijl Italië om meer solidariteit vroeg, wilden de Oost-Europese Visegrad-landen (Hongarije, Polen, Tsjechië, Slovakije) precies daar niet van weten. Zij zagen er uiteindelijk geen graten in de compromistekst goed te keuren omdat hen geen nieuwe verplichtingen worden opgelegd.

De Belgische premier Charles Michel sprak na afloop van de EU-top van een "goed, nuttig en nodig" akkoord, "al blijft er natuurlijk wel wat werk om de implementatie te verzekeren". Volgens Michel zullen de Europese leiders tijdens de EU-top in oktober analyseren wat dan al in gang is gezet.

De premier herhaalde nog eens dat België op dit moment niet van plan is om vrijwillig asielzoekers uit de controlecentra in Zuid-Europa op te vangen. "Dublin is vannacht niet veranderd. Vandaag is er geen asielcrisis wat het aantal migranten betreft, dus die vraag is nu niet aan de orde."

"Het is in grote lijnen de neerslag van de engagementen die ik in naam van de regering in het parlement ben aangegaan", stelt hij. "Het is een stap in de goede richting die ons toelaat verder te werken binnen het kader van de Schengenzone." Alle drie de principes die Michel verdedigde, zijn volgens hem in de tekst opgenomen: de bescherming van de Europese buitengrenzen, de samenwerking met Afrikaanse landen en een grotere solidariteit op Europees niveau.

Het VN-vluchtelingenagentschap UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) verwelkomen de nieuwe Europese asielpolitiek.

"Dit is een opmerkelijke prestatie", zei IOM-woordvoerder Leonard Doyle. "De landen hebben elkaar buitengewoon solidair gevonden."

"We verwelkomen een communautaire aanpak van asielkwesties", zei UNHCR-woordvoerder Charlie Yaxley. "Dit is ook een kans voor Europa om te laten zien hoe vluchtelingensituaties wereldwijd kunnen worden beheerd."

Het VN-kinderfonds Unicef was kritischer. De 'controlecentra' voor migranten moeten open instellingen zijn zodat het welzijn van de kinderen behouden blijft, zegt de organisatie. "Dat kinderen worden opgesloten, baart ons zorgen", vertelde Sarah Crowe aan het Duitse persbureau DPA in Genève.

Ook het UNHCR en de IOM zijn tegen gesloten kampen. Die zijn volgens hen hooguit aanvaardbaar voor een zeer kort verblijf. 

De IOM gaat er tot slot van uit dat de opvangcentra grotendeels op Europese bodem zullen komen. Centra buiten Europa kunnen enkel als alle normen voor de bescherming van de mensen gegarandeerd kunnen worden, zei Yaxley.