Zon, strand en arme kindjes helpen: verkopen vrijwilligersvakanties neokoloniaal vertier?

Wanneer doffe ellende in de wereld u erg treft maar u ook een verre reis wilt maken, dan hebben bepaalde reisorganisaties de oplossing voor dat morele vakantiedilemma: voluntoerisme. 

U kiest een bestemming en ‘humanitaire belevenis’, zoals een school helpen bouwen of lesgeven aan lokale kinderen. Zij regelen de rest: een local die alles regelt, logies, mooie uitstapjes en ‘echt contact’ met de bevolking.

Jonge mensen vallen er alsmaar vaker voor. Grote speler Projects Abroad verkoopt meer en meer van die humanitaire reizen. De Franse tak zendt er dit jaar een recordaantal van zo’n 10.000 uit. Ook Projects Abroad België ‘stelt het heel goed’. En off the record geven nog meer gespecialiseerde bedrijven aan dat dit soort reizen steeds populairder worden onder jongeren.

Maar het moet comfortabel blijven. Een week kost soms al 1.000 tot 2.000 euro, puike logies, leuke uitjes en begeleiding wel inbegrepen, maar de vlucht niet. Twee jaar geleden bood Sunweb de volgende formule aan: overdag gestrande vluchtelingen op Lesbos helpen, ’s avonds relaxen in een luxehotel.

“Die bedrijven, soms multinationals, moeten ook winst maken, ook al noemen ze klanten ‘vrijwilligers’ en lijken ze op hun websites wel ngo’s”, zegt onderzoekster Alizée Delpierre van de Franse topuniversiteit Sciences Po.

Perverse effecten 

Maar dat is niet eens het grootste punt van kritiek. Zeer recent nog wezen het RTBF-programma On n’est pas des pigeons en opiniemaakster Yasmien Naciri in deze krant op ‘perverse effecten’.

Zoals jongeren die zonder enige competentie medische zorgen toedienen aan wezen in Ghana. Valse weeshuizen enkel opgezet om deze business te voeden en om er een graantje van mee te pikken in Cambodja en Marokko. Kinderen die emotioneel in de knoop raken door de aanvoer van steeds nieuwe helpers die na een paar weken alweer vertrekken. Reisoperatoren die na de aardbeving in Nepal meesurfen op de crisiscommunicatie van ngo’s en ‘ook’ reizen ‘om te helpen’ aanbieden maar nu twee keer zo duur als anders.

De vele klachten zorgen ervoor dat UNICEF de campagne ‘Children are not tourist attractions’ lanceerde en dat verschillende bedrijven niet willen worden geassocieerd met voluntoerisme.

En op Instagram serveert ‘Barbie Savior’, een voormalige voluntoerist met spijt, snijdende kritiek met Barbie-in-Afrika-plaatjes die de draak steken met de Westerse vakantie-weldoeners die vooral graag op sociale media pronken met selfies tussen de arme kindjes. Vorig jaar kwam er een videocampagne tegen dat soort ‘armoedeporno’ van.

“Het is niet per se negatief, maar er zit inderdaad een neokoloniale kant aan”, zegt Delpierre. “Vaak is onduidelijk wat de lokale bevolking eraan heeft, maar dat geeft zogezegd niet, want wat blanke jongeren zonder enige voorkennis bijbrengen is blijkbaar per definitie waardevol.”

Ook ziet Delpierre dat niet alleen uitpakken op Instagram maar ook op je cv soms de belangrijkste motivatie is. “Sociaal werk en talenkennis bijspijkeren in een ver land is iets waar ouders uit de rijkere middenklasse gretig op in inpikken omdat elitescholen het erg waarderen”, zegt ze.

Rechtszaak

Voorlopig lijkt de kritiek de sector niet te raken, mogelijk ook omdat er middelen zijn om ze in te dammen. Zo spande Projects Abroad in 2016 een rechtszaak aan tegen de Belgische ngo Service Volontaire International-Jeunesse Vietnam (SVI-SJV) die misstanden aan de kaak stelde. De ngo verloor in beroep en mag geen publieke verklaringen over ervaringen met voluntoerisme meer afleggen.

Dan meer beter gewoon surfen en zonnebaden? Delpierre: “Er zijn zeker ook organisaties met een koosjere aanpak. Onderzoek vooraf met wie je in zee gaat of contacteer een lokale ngo rechtstreeks. En bedenk dat je ook dicht bij huis het verschil kunt maken met kosteloos humanitair werk.”