Een Lumumbastraat in Antwerpen is nog niet voor vandaag

Zaterdag huldigt Brussel een Lumumbaplein in. De datum is niet zomaar gekozen. Op 30 juni 1960 droeg België de macht over aan de Congolezen. Al jaren pleiten organisaties van de Afrikaanse gemeenschap voor een eerbetoon aan de eerste Congolese premier Patrice Lumumba. Lang hield hij het niet uit als premier, want in 1961 werd hij vermoord. De morele verantwoordelijkheid van België in die moord blijft onbetwistbaar.

Lumumba is een held voor de ene, een onruststoker voor de andere. In sommige Belgische milieus gaat hij nog altijd door voor een ‘gewelddadige communist’, die zich tegen de ‘modelkolonie’ verzette. De man door wie vele kolonialen hun ‘paradijs op aarde’ verloren. De man die een ‘ongepast’ antwoord gaf op de paternalistische onafhankelijkheidstoespraak van koning Boudewijn in de Congolese hoofdstad Kinshasa.

Voor veel Congolezen is Lumumba evenwel de vader van de onafhankelijkheid. De man die tot op vandaag een inspiratiebron blijft voor de emancipatie van onderdrukte volkeren en vrijheidsstrijders in Afrika. Bijna 60 jaar na Congo’s onafhankelijkheid maakt België in zijn straatbeeld plaats voor deze – omstreden – figuur en krijgt een plein zijn naam. Het is geen toeval dat dit in onze hoofdstad gebeurt, waar Afrikaanse stemmen een electorale meerwaarde betekenen.

En Antwerpen?

Deze week miste Antwerpen de kans om een sterk signaal te geven aan de steeds groeiende Afrikaanse gemeenschap in de stad. De oppositie (Groen, sp.a, PVDA) diende een motie in voor een Lumumbastraat. Maar de meerderheid (N-VA, Open Vld, CD&V) keurde ze niet goed. Burgemeester Bart De Wever (N-VA) belooft de suggestie aan de straatnamencommissie door te geven, de Open Vld pleit voor een breder initiatief rond het koloniale verleden en de stad. Met andere woorden: een Lumumbastraat in Antwerpen is nog niet voor vandaag.

Een Lumumbastraat is uiteraard vooral een symbolische daad. Maar het is wel een legitieme eis van een gemeenschap die steeds zichtbaarder wordt en waarmee de Belgen een verleden delen. Is het dan zoveel gevraagd om ook in de publieke ruimte verwijzingen te hebben naar die gedeelde geschiedenis? Waarom zouden talrijke beelden van de eveneens omstreden figuur koning Leopold II niet kunnen aangevuld worden met referenties aan Congolese figuren?

Verhalen over Congo

Het gebrek aan kennis over ons koloniale verleden, ook bij (Antwerpse) politici, is schrijnend en vormt een obstakel voor een meer inclusieve samenleving. In onze thuisstad Antwerpen is dat niet anders. Daarom gidsen we op deze Congolese onafhankelijkheidsverjaardag een groep wandelaars langs straten en gebouwen die symbool staan voor de (vergeten) relaties tussen Antwerpen en Congo. Het is opmerkelijk dat er amper nog verwijzingen zijn naar die sterke band. Nochtans heeft de stad Antwerpen veel te danken aan Congo’s rijkdommen.

Een groep van Antwerpse politici, zakenmensen en edellieden verdiende tussen 1885 en 1908, toen Congo privé-eigendom van Leopold II was, fortuinen met rubber en ivoor uit Congo. Er was geen sprake van handel, wel van brute exploitatie met dramatische gevolgen voor de plaatselijke bevolking. Miljoenen Congolezen stierven door geweld en ontbering.

Het Belgisch kolonialisme ontnam Congolezen hun land, beroofde hen van hun vrijheid en reduceerde hen tot dwangarbeiders om broodnodige grondstoffen in handen te krijgen. De industriële revolutie in Europa was namelijk afhankelijk van de rijkdommen in Afrika. Eind negentiende eeuw hadden we Congolees rubber nodig voor onze opkomende auto-industrie. Later werd dat diamant voor juwelen en coltan voor gsm’s en smartphones. Ondertussen is met de opkomst van elektrische wagens ook de jacht op kobalt volop open.

Er is dus meer dan enkel een gedeelde geschiedenis tussen België en Congo. Ons consumptiegedrag teert voor een stuk op rijkdommen van Congo. Wanneer zullen we onze Congolese medeburgers daar op zijn minst erkentelijk voor zijn?