De vijf boeken die het leven van Lieve Blancquaert hebben veranderd

Lieve Blancquaert heeft dit jaar foto’s gemaakt voor de “Borstkankerbijbel” en legt nu de laatste hand aan het derde deel van haar “levenswerk”; de foto’s, documentaire tv-reeks en boek “Last Days”, over ouder worden en sterven. “Ik wil zelf oud worden, en ik vind dat we het hier niet goed doen. Ik ben op andere plekken in de wereld gaan kijken hoe het daar gaat, in Mexico, Cuba, Arizona... Niemand van ons wil oud worden, dat is toch niet oké? Ik hoop daar een debat over te voeren."

"Ik zou graag hebben dat alle ouder wordende mannen en vrouwen het heft in handen nemen en zeggen: het is genoeg geweest met dat negatieve beeld van ouder worden. Oud worden moet weer waardevol worden gevonden. We zijn een groep interessante mensen met bagage. We mogen toch niet aan de kant worden geschoven omdat we niet meer passen in het economisch systeem? Het kapitalisme draait ons de nek om!”   

In “Last Days” heeft Lieve Blancquaert ook de afscheidsrituelen onderzocht, want angst voor het ouder worden gaat gepaard met bang zijn  voor de dood, vindt ze. Eerdere projecten waren “Birth Day” en “Wedding Day”. Een traject van tien jaar, alles samen. “Het was heel boeiend, ik heb superveel geleerd. Dat drieluik over universele thema’s was een geschenk voor mij.”  

“Ik lees heel traag, maar ik ben soms heel erg gulzig,” verklapt Lieve Blancquaert. Als ik voel dat ik tijd heb, in de vakantie, dan ga ik met met 5, 6 boeken onder een boom zitten. Ik beslis dan dat ze uit moeten, en dan lukt dat ook. Ik ben als het ware gedrogeerd. Heerlijk om er helemaal in op te gaan.”  

Lieve Blancquaert las dit beroemde concentratiekamprelaas op haar zestiende, herlas het ook een paar keer en ze gaf het ook aan haar dochter, toen die zestien werd. “Het boek dat mij anders heeft doen denken,” zegt ze. “Een eye-opener en een les. Vòòr dit boek had ik niet door hoe we in elkaar zaten. Je stapt in een wereld, waarvan je wel iets weet via de geschiedenisles, je dénkt dat je iets weet, maar je hebt geen beeld van binnenuit. Primo Levi neemt je mee naar binnen." 

"Opvallend is dat hoe walgelijk een toestand ook is, je altijd een structuur nodig hebt om te overleven. En dat houdt meestal in: de sterken bovenaan, de zwakkeren onderaan. Als ik zelf ergens in een nieuwe wereld binnenstap, bijvoorbeeld een gevangenis, dan zoek ik dat ook: daar had ik meteen interesse voor de pikorde. Blijkbaar is het eigen aan de mens, als dier, om een structuur te maken om te overleven. Misbruik maken van die structuur kan natuurlijk niet en het gebeurt nochtans te allen tijde.”  

Overigens: de dochter van Lieve Blancquaert kreeg niet enkel “Is dit een mens” cadeau. Ze vroeg en kreeg op haar 16e van iedereen een boek waarvan de schenker vond dat ze het “moest” lezen. Dat leverde een grote tafel vol betekenisvolle boeken op.

Populaire boeken, die van Elena Ferrante, en  Lieve Blancquaert vindt ze super. “Ik las ze enkele zomers geleden en ik “werd” het boek, ik “werd” de personages. Ik was in Napels. Dat is de max, als je bijna begint te denken als die vrouwen. Heel ingewikkelde boeken kunnen me daarom niet bekoren. Ik moet me kunnen vereenzelvigen met een personage, een vrouw, een oude man, een kind. Als dat lukt, dan ben ik blij en gelukkig in het lezen.”  

Dat de auteur Elena Ferrante mogelijk een pseudoniem is van een mannelijke schrijver speelde geen rol voor Lieve Blancquaert. “Wat me aansprak waren die twee vrouwen, de ene mooi en licht, de andere die voor de ernstige academische wereld kiest. Ze hebben een boeiende relatie, een vriendschap, een haat-liefdeverhouding. Heel interessant en erg goed geschreven. Een aanrader voor een lange zomer, deze vier Napolitaanse boeken. En … je tuin is genoeg, je hoeft niet naar Napels te gaan om er te zijn.” 

“Er zijn zoveel boeken. Ik zal maar een fractie kunnen lezen van alle goede boeken in de wereld, laat me mijn tijd niet besteden aan boeken waar ik niets in vind. Tijd is kostbaar - “pick your battles” - en je moet zorgvuldig kiezen. Ik ben wel beïnvloedbaar, als jij me nu zou zeggen wat goed is, dan lees ik dat. Of neem nu zoals “Uitgelezen”, het evenement in de Vooruit in Gent, dat boeken aanprijst. Mond-aan-mondreclame werkt.”

Dit boek kreeg Lieve Blancquaert cadeau en ze las het in één ruk uit. “Het leert ons hoe klein het leven maar is, en tegelijk hoe véél het leven kan zijn. Het gaat over een man in een klein dorpje in de bergen. Hij ontmoet een geitenboer die vastzit in de sneeuw en die niet gered wil worden.”

Dit gaat over loslaten en over verschillende standpunten, verduidelijkt Blancquaert. “Het conflict tussen mensen die willen gaan en mensen die niet willen dat ze gaan. Dat zijn twee andere momenten van zijn. Allebei heel begrijpelijk. Het doet me ook denken aan de complexiteit van euthanasie. De man ontmoet ook kortstondig de liefde – meer verklap ik niet. Hij gaat ook "even" naar de oorlog, als een soort vlucht".

“Als je in dat sobere verhaal over het leven in een dal àlles kunt vertellen over wat het is om liefde te kennen, om een mens te zijn, om te sterven: dan is dat fantastisch,” besluit Lieve Blancquaert. Een juweeltje van amper 157 bladzijden, "Een heel leven", zo schoon en zuiver geschreven. Het heeft me iets gedaan, ik was ontroerd en het maakte me aan het huilen. Het is belangrijk om geëmotioneerd te zijn door een boek."

“Dit vind ik absoluut het beste boek van Lanoye,” zegt Lieve Blancquaert. Wegens de herkenbaarheid, de angst ook om de spraak te verliezen, en ook omdat we moeder zijn en allemaal een moeder hebben. Moederschap is een heel interessante positie, iets zeer universeels ook.”  

“Ik doe hier m’n best om vlot te vertellen, maar wat als je je taal verliest?” stelt de fotografe zich de vraag. “Ik heb ooit “Voorbij de grens” voor de VRT gemaakt, een tocht met tien mensen met een fysieke beperking door Nicaragua.  Vanaf de eerste dag wist ik dat je spraak verliezen, er verbaal er niet meer zijn, het ergste is wat je kan overkomen. Erger dan blindheid of je twee benen kwijt zijn. Met je spraak verlies je bijna je identiteit. Dat heeft Lanoye zo mooi beschreven. Met een intieme stijl ook. Dichter op iemand als je moeder kun je niet zitten.” 

Lieve Blancquaert voegt eraan toe: “Ik hoorde Lanoyes stem letterlijk toen ik dit las; hij klonk in mijn hoofd.” Het is een boek dat moet blijven bestaan, vindt ze. “Sommige boeken zijn goed, maar over twintig jaar spreekt niemand er nog over. Dat is ook niet zo erg. “Sprakeloos” zal blijven, omdat het universele van verlies blijft bestaan. Een schoon thema.”

Van de Italiaanse auteur Ammaniti heeft Lieve Blanquaert nagenoeg alle romans gelezen. Ze noemt deze bestseller een  pagetuner. “Je wordt meteen gepakt en op zeker moment krijg je ook een echte vuistslag. Dat heb ik graag, zo'n waw-moment. Het gaat over kindermisbruik; een triestige omgeving waarin kinderen iets vreselijks aantreffen. Maar wat, verklap ik niet. Een spannend boek, maar ook met veel psychologie in de hoofden van de kinderen.”

 “Kijk, ik heb er in geschreven, met balpen, jawel,  ik duid fragmenten aan, ook met het oog op m’n eigen werk. Voor mij mogen boeken ook worden doorgegeven. Het zijn gebruiksvoorwerpen. Ik vind het zelf ook leuk om notities van voorgangers te vinden.  Dan krijg je bijna een nevenverhaal.” Een sjiek gedrukt fotoboek, daar moet je natuurlijk wel voorzichtig mee zijn, lacht Lieve Blancquaert.

Wanneer leest de drukbezette fotografe doorheen het jaar? “In bed, omdat ik daarna goed slaap. Maar nog belangrijker: mijn man leest mij voor, want dan slaap ik héél goed. Nic (Balthazar) leest voor uit waar hij in bezig is, en ik stap graag mee in. Het verlegt je focus en het is de beste slaappil." Voorgelezen worden is belangrijk, vindt Lieve Blancqaert. "Ik heb het zelf ontzettend vaak voor de kinderen gedaan: àlle Harry Potters, àlle Annie M. G. Schmidts. Ik heb leren voorlezen door mijn kinderen. En nu word ik zelf voorgelezen, dat is zo leuk. Het is een vorm van intimiteit. ’t Is geen seks, maar ’t is toch ook belangrijk (lacht)."

Zin in meer boekentips? Ga dan naar de website langzullenwelezen.be. Neus rond in de boekenkast van bekende boekenwurmen, vrienden, familie, buren, collega's en ontdek wat zij van hun boeken vinden. Maak ook zelf je eigen boekenkast en geef bij elk boek je ongezouten mening en score.