Horst Seehofer legt bom onder regering-Merkel

De Europese buitengrenzen zullen beter bewaakt worden en er komen bilaterale deals met andere EU-landen die moeten voorkomen dat asiel­zoekers die zich eerst elders registreerden, toch nog doorreizen naar Duitsland. Met die belofte op zak reisde bondskanselier Angela Merkel vrijdag na de EU-top over migratie terug naar Berlijn.

Maar de deal die Merkel presenteerde als een vette vis, werd zondag door haar coalitiepartner en minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer genadeloos afgeserveerd. Seehofer wil namelijk controles invoeren aan de Duitse landsgrenzen en er zo voor zorgen dat migranten die in Duitsland aankomen, worden teruggestuurd naar het Euro­pese land waar ze asiel aanvroegen. Hij vindt het akkoord van Merkel daaraan “niet gelijkwaardig”.

Aan de Duitse pers liet hij zondag in forse bewoordingen verstaan dat hij zaterdag voor niets naar Berlijn was afgereisd om met Merkel te praten. “De kanselier schuift geen millimeter op”, stelde hij.

Dat was voordat hij de vergadering van zijn partij binnenging. De Beierse zusterpartij van de CDU van Merkel blies zondag in München om 15 uur verzamelen om te kijken hoe het verder moest. Seehofer dreigt er namelijk al twee weken mee dat hij desnoods zonder goedkeuring van Merkel grenscontroles zal invoeren. Normaal gezien ging Seehofer zondag om zeven uur ’s avonds nog een toespraak houden om zijn verdere stappen toe te lichten. Maar die mede­deling werd in de loop van de avond steeds verder opgeschoven.

Grote coalitie

Vlak voor elf uur 's avonds lekte dan uit dat Seehofer zowel zijn ambt van minister van Binnenlandse Zaken als het voorzitterschap van de CSU op tafel heeft gelegd. Het was bij het ter perse gaan van de krant niet duidelijk of de partij het ontslag van Seehofer ook accepteert. Seehofer is nog maar net honderd dagen minister in de even jonge GroKo, oftewel grote coalitie, van Angela Merkel. Sinds 2008 is hij al leider van de CSU.

De beslissing van Seehofer kan erop wijzen dat de CSU schrik had, ondanks grote interne steun voor hun leider, om de harde lijn van Seehofer te volgen. Docent internationale politiek en Duitse geschiedenis aan de KU Leuven Dirk Rochtus legt uit waarom. “Drijven ze het conflict op de spits, dan blazen ze de facto de regering op en meteen ook de 70 jaar oude samenwerking met de CDU. Dat is dan niet minder dan catastrofaal.”

De ontwikkelingen van zondagavond laat zouden erop kunnen wijzen dat de CSU Merkel en de EU nog even de tijd te geven om te bewijzen dat de deal die er afgelopen vrijdag gesloten werd op de EU-top ook daadwerkelijk werkt. Termijnen van enkele weken tot twee maanden respijt doen de ronde.

Dat Seehofer zich zo categoriek opstelde tegen Merkel komt niet uit de lucht vallen. De interne machtsstrijd binnen de CDU/CSU is al enkele jaren aan de gang. Sinds het losbarsten van de asielcrisis heeft Seehofer felle kritiek op de bondskanselier.

Een bijkomend argument zijn de deelstaat­verkiezingen die op 14 oktober op de agenda staan in Beieren. Als de CSU haar harde migratiestandpunt niet in beleid kan omzetten, vreest het stemmen te verliezen aan de populistische partij Alternative für Deutschland. Er doen peilingen de ronde waaruit blijkt dat de CSU van oud-minister-president van Beieren Seehofer haar absolute meerderheid zou kwijtspelen. “In een klap is de CSU dan ook groot deel van haar gewicht in Berlijn kwijt”, analyseert Rochtus.

Breuk binnen Europa

De gevolgen van de houding van de CSU zouden nochtans ver kunnen doorwerken. “Een Duitse regeringscrisis zou tot een stilstand of zelfs tot een breuk binnen Europa kunnen leiden”, vreest Rochtus. “Voor de landen in Centraal-Europa zou dit het signaal kunnen zijn dat ze gelijk hebben met hun harde migratie­politiek. En voor de perceptie van Europa is het sowieso rampzalig. Want als Duitsland niet werkt, dan werkt Europa ook niet.”

In een lang interview met de Duitse televisiezender ZDF dat zondagmiddag werd opgenomen, hield Merkel vol dat het akkoord volgens haar wel degelijk “meer dan” gelijkwaardig is aan de grenscontroles die CSU wil. Hoe CSU daarover denkt, “moet de partij voor zichzelf uitmaken”, aldus de bondskanselier. Maar Merkel ontkent niet dat de gevolgen van de houding van haar coalitiepartner groot kunnen zijn. “Dat de situatie ernstig is, weet iedereen.”