De coach die de Duivels liet scoren: het geheim achter het leiderschap van Martinez

Toen de 44-jarige Martinez twee jaar geleden werd aangesteld als opvolger van Marc Wilmots, werden de wenkbrauwen gefronst. Voor niet-voetbalkenners was het vooral “Roberto wie?”. De kenners stelden zich vragen bij zijn beperkte ervaring. Martinez was enkele maanden ervoor ontslagen als coach van Everton, in de Engelse Premier League. Hij leidde de club net geen drie seizoenen en werd er aanvankelijk geprezen voor zijn aanvallende aanpak. Maar toen de resultaten tegenvielen, keerden de fans zich tegen hem.

Een gok dus voor de voetbalbond. Maar ondervoorzitter Bart Verhaeghe, die mee de gesprekken met Martinez heeft gevoerd, was snel overtuigd door zijn visie. “Hij is iemand die heel intelligent is en die heel analytisch te werk gaat”, vertelt Verhaeghe. “Cijfers en feiten zijn voor hem heel belangrijk. Hij observeert, bekijkt, leest, telt, ziet hoe alles werkt en komt zo tot conclusies. Maar hij slaagt er ook in -en dat is vaak het moeilijke- om die conclusies om te zetten in concrete acties.”

Dat Martinez veel belang hecht aan statistieken, blijkt uit het feit dat hij een Nederlands databureau inschakelde in de aanloop naar het WK. SciSports levert de bondscoach en zijn staf gegevens over spelers, tactische patronen, enzovoort. 

Verhaeghe ziet Martinez als een moderne manager, iemand die een team rond zich verzamelt en dat aanstuurt. “Hij kan meerdere dingen tegelijk in gang zetten en delegeren naar anderen die dan een deelaspect van dat radarwerk waarnemen. Hij geeft ze verantwoordelijkheid en laat ze volledig hun ding doen op hun deeldomein. Hij volgt dat wel op natuurlijk, maar hij geeft vertrouwen en hij straalt dat ook uit, zodat zijn mensen voor hem door het vuur gaan.”

"Voetbal is een dermate complexe materie geworden dat teamwerk superessentieel is en dat je maar zo sterk bent als de zwakste schakel in de ketting. En hij is de gigantische goeie motivator die het team in goede banen leidt."

“Ik werk op dezelfde manier. Ik denk dat we mekaar daarom ook zo snel gevonden hebben en tegen elkaar gezegd hebben: we gaan voortwerken, of het WK nu goed of slecht zal zijn”, zegt Verhaeghe, die daarmee verwijst naar de contractverlenging van Martinez nog voor het WK.

Sportpsycholoog Jef Brouwers, die de bondscoach adviseert over psychologische begeleiding, heeft het over een “businessleider”. “Hij heeft alle aspecten onder de knie. Hij weet perfect dat die jongens die op het veld staan met hun business bezig zijn, maar tegelijk weet hij hen te overtuigen van het feit dat je niets alleen kunt. Kijk maar naar dat laatste doelpunt tegen Japan. Je hebt verschillende spelers die voor eigen succes kunnen gaan, maar dat niet doen. Het is één en al ploegwerk."

"Hij heeft dat ook met de staf. Iedereen die iets inbrengt, wordt bedankt en dat vind ik uniek, want in de sport is het woord “dank” vaak ver weg. En je voelt ook dat het oprecht is, ik ben kinderlijk blij met wat hij zegt over wat ik gedaan heb.”

“No negatives today. Het gaat erom dat we door zijn." Zo luidde de eerste reactie van Martinez na de felbevochten zege tegen Japan. Naar de buitenwereld toe zal hij altijd het positieve benadrukken en zich ver weg houden van kritiek. Ook als hij zelf onder vuur ligt, zoals bij de heisa rond Radja Nainggolan, blijft hij onverstoorbaar. “Je kan dat naïef noemen, maar anderzijds: wat ben je met die negativiteit”, zegt Verhaeghe. “Ik heb van hem geleerd dat we in België te veel bezig zijn met negatieve zaken. En dat is verspilling van energie. Waarom zou je daarmee bezig zijn als je weet dat je een goeie analyse hebt gemaakt, dat je goed werkt en dat er vooruitgang is?”

“Proberen om hem iets negatiefs te ontlokken, dat is een hele uitdaging”, zo verwoordt Brouwers het. “Zijn geest is zodanig gevormd in het positieve dat hij elke zin die negatief kan overkomen, onmiddellijk omzet in een positieve zin.” De sportpsycholoog omschrijft de aanpak van Martinez als een “sereen proces”. “De sereniteit wordt nooit doorbroken, ook als er op een gegeven moment dingen moeten worden gezegd aan spelers omdat ze de taken niet uitvoeren zoals afgesproken.”

Bart Verhaeghe heeft het over iemand die integer en correct is. “Een woord is een woord bij hem. Hij durft duidelijke keuzes maken maar hij zal die verantwoorden vanuit een duidelijke en correcte uitleg. De ene mens kan daar beter mee omgaan dan de andere, maar je kan hem niet verwijten dat dat niet hoffelijk of vriendelijk gebeurt.”

De Rode Duivels hebben in de laatste twee jaar onder Martinez een hele evolutie doorgemaakt op mentaal vlak, vindt Brouwers. “Hij is begonnen met een wedstrijd tegen Spanje (in september 2016) waar in de 20e minuut de ploeg helemaal in elkaar stortte. Dat is nu niet meer het geval. Die ploeg die tegen Brazilië heel fel onder druk stond, die heeft door de strategische en tactische aanpak van Martinez de zaak in handen gehouden in de mate waarin dat mogelijk was. Want op bepaalde momenten waren er toch wel wat interventies van Courtois nodig. Dat die mentale focus is gebleven, ondanks de druk, vind ik toch wel zijn verdienste.”

"De spelers van vandaag -of ze nu in nationale ploeg zitten of niet – zijn vaak jongens die al vroeg geadoreerd werden en moeilijk kunnen omgaan met kritiek", vertelt Verhaeghe. "Die jongens moet je op een positieve manier aanpakken om hen boven zichzelf uit te laten stijgen. De coach als de strenge vader die zegt wat er moet gebeuren, zoals het er bij mijn generatie aan toe ging, dat kan vandaag niet meer. Martinez heeft de emotionele intelligentie om te zien hoe hij het beste uit iemand kan halen."

Sporza-journalist Peter Vandenbempt had het na de kwartfinale tegen Brazilië over een "masterclass" van Martinez. "Deze coach is aan het werk geweest met het elftal en het systeem. Martinez was vooraf al geliefd: hij is voornaam, voorkomend, een uitstekende ambassadeur en hij heeft zich geëngageerd voor het Belgische voetbal. Hij heeft de Duivels op een goede manier aangepakt, hen ook fysiek en mentaal rust gegeven. Ook dat is de juiste aanpak gebleken."