Door klimaatverandering groeit het risico op droge en warme zomers alleen maar. Om waterschaarste te voorkomen, onderzoekt bioloog Jan Staes (UAntwerpen) samen met collega’s of naaldbossen kunnen worden omgevormd tot heidelandschappen.

‘Want zo’n naaldbos is vergelijkbaar met een ­geasfalteerde parking. Druppels blijven aan de naalden hangen en neerslag die toch op de grond valt, verdampt op een laag dorre naalden. Weinig water infiltreert de bodem. En dat is zonde’, vindt de bioloog.

Ook bij Natuurpunt denken ze er zo over. ‘Veel Kempense naaldbossen zijn niet meer dan akkers met bomen op’, zegt Frederik Naedts van Natuurpunt. ‘Ze laten weinig ruimte voor andere planten en dieren.’

Schuld van de mijnbouw

Kempense dennenbomen werden massaal aangeplant om hout te leveren aan de mijnbouw. Maar in 1992 sloot de laatste mijn. ‘Die bossen horen hier eigenlijk niet en hebben hun belangrijkste functie verloren’, zegt Staes.

En dat terwijl ze eigenlijk op zandgrond staan, met een onderliggende krijtlaag: ideaal om neerslag op te vangen en water honderden jaren vast te houden. Ongeveer de helft van het Vlaamse leidingwater is opgepompt grondwater, de reserves bevinden zich voornamelijk in de Kempen.

Daarom wil Staes samen met Natuurpunt, de provincie en watermaatschappij Pidpa 8,5 hectaren Kempens dennenbos omvormen tot loofbos en heide. ‘Een eiken- of berkenbos laat zeker in de winter meer water door dan een dennenbos. Bovendien behoort het tot onze inheemse natuur.’ Al is heide volgens de bioloog de beste optie. ‘Die heeft weinig loof, en ondiepe wortels die relatief weinig water opnemen.’

Het is een beproefd recept. In het natuurgebied Averbode Bos en Heide werden zo’n 8 jaar geleden naaldbomen verwijderd voor heide- en veengebied. ‘De impact overtreft alle verwachtingen’, zegt Naedts. ‘We zien opnieuw open waters. Dat dennenbomen zo’n negatieve impact hebben op grondwater, dat wisten we niet.’