Gigantische ijsberg dobbert ter plaatse rond, alsof hij treuzelt
Een ijsmassa zo groot als twee provincies brak vorig jaar af en raakte op drift. Een spektakel op zich, al dreef de ijsberg daarna nauwelijks van zijn plek. Welke natuurkrachten belemmeren zijn vaart?
Het was een spektakel. Een ijsschots groter dan de provincies Antwerpen en Limburg samen brak een jaar geleden af van Antarctica. Wat is er sindsdien gebeurd met die gigantische ijsmassa? Wel, eigenlijk opvallend weinig.
De ijsberg, door wetenschappers A-68 gedoopt, is nog grotendeels intact en niet ver verwijderd van de plek in het noordoostelijke deel van het Antarctisch Schiereiland waar hij is losgekomen. Er zijn stukken van afgebroken, maar die hebben de drijvende ijsberg nauwelijks kleiner gemaakt. De ijsschots van 5.800 vierkante kilometer – op sommige plaatsen 350 meter dik – is een beetje opgeschoven in noordelijke richting. Meer niet. Niet gesmolten, niet uiteengevallen.
Op een filmpje met satellietbeelden van het afgelopen jaar is te zien hoe de langwerpige ijsberg, nadat hij is afgescheurd, heen en weer schuift voor de ijsplaat die Larsen C wordt genoemd. Alsof hij twijfelt over een zeereis en de grote stap niet aandurft.
Dat de ijsschots zich niet meer dan tientallen kilometers heeft verplaatst is niet zo vreemd, zegt Michiel van den Broeke, hoogleraar polaire meteorologie aan de Universiteit Utrecht. Een ijsmassa van dergelijke omvang beweegt traag onder invloed van oceaanstromingen, wind en getijden.
A-68 is herhaaldelijk vastgelopen in ondiepe delen van de zee. Bovendien wordt de schots in zijn bewegingsvrijheid belemmerd door zee-ijs dat in dit gebied, de Weddellzee, vrijwel het hele jaar aanwezig is.
'Een ijsmassa van dergelijke omvang beweegt traag onder invloed van oceaanstromingen, wind en getijden'
Van den Broeke verwacht dat A-68 zich op den duur toch met de stroming langs het schiereiland naar het noorden zal verplaatsen. Als hij voorbij het schiereiland is, zal hij onder invloed van de oceaanstroming in oostelijke richting wegdrijven, langzaam smelten en in stukken uiteenvallen. ‘Dat kan jaren duren.’
In hoeverre het afbreken van A-68 verband houdt met klimaatverandering is volgens Van den Broeke moeilijk te zeggen. ‘De vorming van ijsbergen is een natuurlijk proces. Als dat niet gebeurt zou Antarctica eindeloos doorgroeien.’
De afgelopen jaren zijn vaker grote ijsschotsen afgebroken. Sinds het begin van de metingen is A-68 de op vijf na grootste ijsschots. In het jaar 2000 werd een record gevestigd: B-15, een ijsberg van niet minder dan 11 duizend vierkante kilometer, brak af in de Rosszee. Stukken daarvan drijven nog steeds rond in de Zuidelijke Oceaan.
Tot dusver heeft het afbreken van A-68 geen grote gevolgen gehad voor Larsen C, de ijsplaat waarvan de schots is losgekomen. Als een ijsplaat helemaal opbreekt, zoals gebeurde bij de noordelijker gelegen Larsen A en B, gaan gletsjers op het land gewoonlijk sneller naar zee stromen. Dat lijkt hier niet te gebeuren omdat Larsen C vooralsnog een stabiele ijsvlakte is. Hij is ook kouder dan de noordelijker gelegen verdwenen ijsplateaus. ‘Hoe Larsen C zich op de lange termijn ontwikkelt, moeten we goed in de gaten houden. Wat er in een jaar gebeurt zegt heel weinig.
